Είναι μια νηστίσιμη πίτα που φτιάχνεται για να τιμήσουμε τη μνήμη του Αγίου Φανουρίου, στις 27 Αυγούστου και προσφέρεται στους πιστούς ως ευλογία.
Πρόκειται για μια μίξη, λαϊκής παράδοσης, πίστης και τοπικών εθίμων που ξεκίνησε στη Ρόδο και επεκτάθηκε σε ολόκληρη τη χώρα.
Όσο για τον ίδιο τον Άγιο Φανούριο, οι πληροφορίες που υπάρχουν για τον ίδιο και την ζωή του είναι ελάχιστες έως ανύπαρκτες.
Το μόνο γνωστό, σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση τουλάχιστον, είναι πως η μητέρα του Αγίου ήταν… αμαρτωλή. Σύμφωνα λοιπόν με αυτήν, η μητέρα του Αγίου ήταν άνθρωπος που δεν βοηθούσε τους άλλους. Ήταν αμαρτωλή.
Σε πολλές περιοχές της χώρας μας, αρκετοί είναι αυτοί που φτιάχνουν την πίτα για «να συγχωρεθεί η μάνα του Αγίου». Αυτό το έθιμο όμως είναι ελάχιστα διαδεδομένο.
Πως ξεκίνησε η Ιστορία του Αγίου Φανουρίου
Μέχρι τον 14ο ή 15ο κατ’ άλλους αιώνα, ο Άγιος δεν ήταν γνωστός. Εκείνη την εποχή στη Ρόδο, κατά την διάρκεια εργασιών αναστήλωσης των τειχών της πόλεως, αποκαλύφθηκε πως υπήρχε ένας μισογκρεμισμένος Ναός στον οποίο υπήρχαν πολλές παλαιές εικόνες.
Μια από αυτές, η πιο καλοδιατηρημένη, ήταν ενός Αγίου ο οποίος φορούσε ρωμαϊκά στρατιωτικά ρούχα και κρατούσε ένα κερί κι έναν Σταυρό.
Το όνομα που φαινόταν ήταν «Ο Άγιος Φανώ».
Γύρω από την εικόνα του Αγίου, υπήρχαν 12 παραστάσεις στις οποίες απεικονιζόταν το μαρτύριο του. Έτσι, το μόνο που γνωρίζουμε, είναι πως πρόκειται για έναν μάρτυρα ο οποίος πιθανότατα υπήρξε στρατιώτης.
Το όνομα Φανούριος του αποδόθηκε από τον Μητροπολίτη Ρόδου Νείλο, ο οποίος ανακαίνισε το εκκλησάκι που βρέθηκε η εικόνα, αφιερώνοντας το στον νεοφανή Άγιο Φανούριο.
Αυτές είναι και οι μοναδικές πληροφορίες. Από την Ρόδο, στόμα με στόμα, η ιστορία του νέου Αγίου διαδόθηκε πρώτα στα γύρω νησιά και μετέπειτα σε ολόκληρη τη χώρα.
Γιατί φτιάχνουμε τη φανουρόπιτα
Στις 27 Αυγούστου που τιμάται ο Άγιος Φανούριος, συνηθίζεται οι νοικοκυρές να φτιάχνουν φανουρόπιτες, τις οποίες μοιράζουν στη γειτονιά αφού ευλογηθούν πρώτα από την εκκλησία. Με το πέρασμα των χρόνων, καθιερώθηκε να φτιάχνουμε φανουρόπιτα για να βρούμε κάτι που χάσαμε. Οι πιστοί ζητούν να τους φανερώσει ο Άγιος χαμένα αντικείμενα ή να τους φέρει κάτι που επιθυμούν. Άλλοι πιστεύουν ότι φέρνει καλοτυχία και φωτίζει τον δρόμο της ζωής του καθενός. Λέγεται ακόμη ότι ο Άγιος Φανούριος προστατεύει τους αγρότες φανερώνοντας τα κλεμμένα ζώα.
Πολλοί, εξάλλου, συνδέουν αυτή την ιδιότητα του Αγίου Φανουρίου και της πίτας με το όνομα του Αγίου, που προκύπτει από το ρήμα «φαίνω» που σημαίνει αποκαλύπτω. Τη δύναμη που αποδίδεται στην πίτα έρχονται να ενισχύσουν και τα υλικά της, τα οποία είναι πάντοτε 7 ή 9, καθώς οι συγκεκριμένοι αριθμοί ανήκουν στους λεγόμενους ιερούς αριθμούς ήδη από την εποχή των Πυθαγορείων.
Και όπως συμβαίνει με όλα τα έθιμα, σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν παραλλαγές της παράδοσης. Στην Κρήτη, την Κύπρο, τη Σκιάθο, τη Φλώρινα και άλλες περιοχές, η φανουρόπιτα φτιάχνεται για να βρουν οι ανύπαντρες κόρες, γαμπρό.
Την ώρα που παρασκευάζουμε τη πίτα, έχουμε αναμμένο το θυμιατό και ένα κερί ενώ παράλληλα διαβάζουμε την ακόλουθη ευχή:
“Κύριε Ιησού Χριστέ, ο Ουράνιος Άρτος, ο της βρώσεως της μενούσης εις τον αιώνα πλουσιοπάροχος χορηγός, ο δοτήρ των αγαθών, ο δε Ηλιού τροφήν αγεώργητον πηγάσας, η ελπίς των απηλπισμένων, η βοήθεια των αβοηθήτων και σωτηρία των ψυχών ημών. Ευλόγησον τα δώρα ταύτα και τους ταύτα σοι προσκομίσαντας, εις δόξαν σην και τιμήν του αγίου ενδόξου μεγαλομάρτυρος Φανουρίου. Παράσχου δε, αγαθέ, τοις ευπρεπίσασι τους πλακούντας τούτους, πάντα τα εγκόσμια και υπερκόσμια αγαθά σου. Εύφρανον αυτούς εν χαρά μετά του προσώπου σου, δείξον αυτοίς οδούς προς σωτηρίαν. Τα αιτήματα των καρδιών αυτών και πάσαν την βουλήν αυτών ταχέως πλήρωσον, οδηγών αυτούς προς εργασίαν των εντολών σου, ίνα δια παντός εν ευφροσύνη και αγαλλιάσει υμνώσι και δοξάσωσι το πάντιμον και μεγαλοπρεπές όνομά σου, πρεσβείαις της υπερευλογημένης Θεοτόκου, του αγίου ένδοξου νεομάρτυρος Φανουρίου, του Θαυματουργού, και πάντων σου των αγίων. Αμήν.”
Αφού φτιάξουμε την πίτα, την πάμε στην εκκλησία για να ευλογηθεί. Μετά, αφού την κόψουμε σε 40 κομμάτια, την μοιράζουμε σε γνωστούς και φίλους.
Συνταγή
Αυτή η συνταγή θα μας θυμήσει τη μοναδική γεύση της παραδοσιακής φανουρόπιτας.
Υλικά:
– 1/2 ποτήρι νερού – 150 ml ελαιόλαδο
– 1 κ.γλ. κανέλα
-1 κ.γλ. γαρίφαλο
-1/2 ποτήρι – 100 γραμμ. ζάχαρη
-2½ ποτήρια νερού – 750 ml φρεσκοτριμμένο πορτοκάλι
-Ξύσμα από 2 πορτοκάλια
-800 γραμμ. αλεύρι που φουσκώνει μόνο του
-200 γραμμ. κορινθιακή σταφίδα
-1 κ.σ. μπέικιν
Εκτέλεση
– Σε μια λεκάνη βάζουμε το ελαιόλαδο, τα μυρωδικά, τη ζάχαρη, το ξύσμα, το χυμό. Ανακατεύουμε πολύ καλά με σύρμα.
– Κοσκινίζουμε το αλεύρι με το μπέικιν. Λίγο λίγο, ανακατεύοντας, το προσθέτουμε στα υγρά.
– Τελειώνουμε το ζύμωμα με το χέρι. Τέλος, προσθέτουμε τη σταφίδα και ζυμώνουμε το μείγμα.
– Αδειάζουμε το μείγμα σε λαδωμένο ταψί – 30 εκ – και ψήνουμε τη φανουρόπιτα, σε προθερμασμένο φούρνο στους 180οC, στον αέρα, στην προτελευταία σχάρα, για 45΄ μέχρι να φουσκώσει και να ξεκολλήσει από τα τοιχώματα. Η φανουρόπιτα είναι έτοιμη όταν μπήγοντας ένα μαχαίρι στην πίτα αυτό βγαίνει στεγνό.
Επιμέλεια – Επεξεργασία: Β. Βίνος
fb: Veatriki Vinos
