Πρόκειται για μια ιστορία πλούσια και γεμάτη πολιτισμικές και αισθητικές πεποιθήσεις.
Ο όρος μακιγιάζ είναι ξενόγλωσσος και έχει επικρατήσει διεθνώς χωρίς να μεταφράζεται. Προέρχεται από το γαλλικό ρήμα maquiller που σημαίνει μεταβάλλω, αλλοιώνω. Ο ελληνικός όρος που μπορεί να τον αντικαταστήσει είναι ψιμυθίωση. Προέρχεται από το ψιμύθιο, κοινή ονομασία του ανθρακικού μολύβδου. Τον ανθρακικό μόλυβδο σε μορφή λευκής σκόνης τον χρησιμοποιούσαν στην αρχαία Ελλάδα για τη λεύκανση της επιδερμίδας και ήταν γνωστός ως τμίμη ή στίβη.
Σήμερα που τα υλικά του μακιγιάζ είναι πάρα πολλά και η ποικιλία των χρωμάτων τους αρκετά μεγάλη, συνηθίζεται να λέγονται ψιμύθια και τα έγχρωμα υλικά και κυρίως αυτά που είναι σε μορφή σκόνης. Αυτός που εφαρμόζει την τεχνική της ψιμυθίωσης ονομάζεται ψιμυθιστής ή ψιμυθιολόγος.
Αρχαία Ελλάδα:
Ισορροπία, λεπτότητα και αρμονία είναι οι λέξεις που θα μπορούσαν να χαρακτηρίσουν το μακιγιάζ και την εμφάνιση των αρχαίων Ελληνίδων που πίστευαν ότι τα καλλυντικά τα παρασκεύασε για πρώτη φορά η θεά Αφροδίτη και τα διέδωσε η Ωραία Ελένη.
Το μακιγιάζ των αρχαίων Ελληνίδων εδραιώθηκε από τον 5ο αιώνα πΧ. και ήταν διακριτικό. Κύριο γνώρισμα του μακιγιάζ αυτού ήταν η ισορροπία των χαρακτηριστικών του προσώπου συνδυασμένη με τη φυσική απλότητα. Το χρώμα του δέρματος ήταν φωτεινό για ν’ αντανακλά την καθαρότητα της ψυχής.
Η φωτεινότητα επιτυγχάνονταν με το άπλωμα ανθρακικού μολύβδου, υλικό καταστρεπτικό για το δέρμα γι’ αυτό και αργότερα αντικαταστάθηκε με υλικά λιγότερο καταστρεπτικά. Η τοποθέτηση γινόταν προσεκτικά, έτσι ώστε το δέρμα να φαίνεται φυσικό και όχι ψεύτικο.
Τα μάγουλα τονίζονταν ελαφρά με απαλό κόκκινο χρώμα, το οποίο επανέφερε στο δέρμα τη ζωντάνια που είχε χαθεί από την τοποθέτηση του λευκού καλυπτικού. Η κόκκινη χρωστική προερχόταν από τους καρπούς, τα λουλούδια και μερικές φορές τις ρίζες διαφόρων φυτών, συγκεκριμένα από τη ρίζα του φυτού έγχουσα ή άγχουσα. Το χρώμα του ήταν περισσότερο γήινο κόκκινο και όχι ροζέ, και το τοποθετούσαν στα μάγουλα σε σχήμα κύκλου.
Χρωμάτιζαν τα χείλη τους στην ίδια απόχρωση με το ρουζ, ενώ άλλες φορές πάλι χρωμάτιζαν έντονα μόνο τα χείλη τους. Τα κραγιόν της εποχής φτιάχνονταν από βερνίλιο και φυτικές ουσίες όπως φύκια και μούρα. Πρέπει να αναφερθεί ότι οι γυναίκες που είχαν καλή φήμη φορούσαν το κραγιόν με καλόγουστο και κομψό τρόπο, ενώ αντίθετα οι ιερόδουλες έβαφαν τα χείλη τους με πιο έντονα χρώματα.
Τα μάτια περιγράφονταν με λεπτή μαύρη γραμμή και το πάνω βλέφαρο καλυπτόταν με μαύρη σκιά, ή με κοκκινωπό καφέ, ενώ με πράσινο φωτιζόταν η περιοχή του τόξου των φρυδιών.
Οι βλεφαρίδες βάφονταν μαύρες, αν ήταν άτονες, ή απλά γυαλίζονταν και έπαιρνα σταθερό σχήμα με ένα μίγμα που φτιαχνόταν από ασπράδι αυγού, ρετσίνι και αμμωνία. Κάποιες γυναίκες φορούσαν ψεύτικες βλεφαρίδες.
Τα φρύδια τονίζονταν με μαύρο χρώμα από καπνιά. Η αντίθεση του άσπρου του βολβού των ματιών και της μαύρης χρωστικής έδινε καθαρότητα και βάθος στο βλέμμα χαρακτηριστικά των καλών και σκεπτόμενων ανθρώπων. Το στόμα δεν έπρεπε να προκαλεί μεγαλύτερη εντύπωση από τα μάτια.
Στην Αρχαία Ελλάδα, είχαν αναπτυχθεί, εκτός από το μακιγιάζ, και θαυμάσιοι τρόποι χτενίσματος και βαφής των μαλλιών, αλλά και φροντίδας του δέρματος και των νυχιών.
Μαλλιά:
Χρησιμοποιούσαν αρωματικά έλαια στα μαλλιά. Όταν άσπριζαν τα έβαφαν και οι γυναίκες και οι άνδρες. Ιδιαίτερη προτίμηση υπήρχε στο ξανθό χρώμα των μαλλιών που για το αποκτήσουν συχνά υπέβαλλαν σε ταλαιπωρία τα μαλλιά τους αλλά και τους ίδιους τους εαυτούς τους. Πίστευαν πως οι ακτίνες του ήλιου ξάνοιγαν το χρώμα των μαλλιών τους και γι’ αυτό το λόγο αφού τα έλουζαν με κάποιο ειδικό καλλυντικό προϊόν, φτιαγμένο στην Αθήνα, κάθονταν 1 ώρα περίπου στον ήλιο με ακάλυπτο κεφάλι για να έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα..
Υγιεινή στόματος:
Για την περιποίηση των δοντιών και γενικά για την καλή υγιεινή του στόματός τους χρησιμοποιούσαν την μαστίχα, η οποία έδινε υγεία και λάμψη στα δόντια, προστάτευε τα ούλα θεράπευε τις φλεγμονές του στόματος κ α. Συνήθως ήταν ακριβή εξ αιτίας των αντιβακτηριδιακών ουσιών της.
Σώμα:
Όπως προαναφέραμε δεν παραμελούσαν το σώμα τους. Το έτριβαν για να διεγείρουν την κυκλοφορία του αίματος και χρησιμοποιούσαν αρώματα άνδρες και γυναίκες. Οι άνδρες έκαναν μεγάλη χρήση αρωμάτων τα οποία είχαν αρκετά έντονη μυρωδιά.
Δερματογραφία:
Η δερματογραφία, γνωστή σήμερα ως τατουάζ, ήταν μια πολύ παλιά συνήθεια. Έκαναν στο σώμα ανεξίτηλα σχέδια για θρησκευτικούς και αισθητικούς λόγους. Χρησιμοποιούσαν τη βελόνα με χρώμα με ιδιαίτερη προσοχή και κατάφερναν έτσι να κάνουν μόνιμα σχέδια μέσα στην επιδερμίδα τους. Σήμερα η τεχνολογία το κάνει ακόμη πιο εύκολο και λιγότερο επώδυνο, παρόλο που η τεχνική παραμένει η ίδια.
* Οι γυναίκες που προέρχονταν από χαμηλότερες κοινωνικές τάξεις δεν χρησιμοποιούσαν χρώματα στο πρόσωπο.
* Οι πολεμιστές έβαφαν το πρόσωπο τους για να εκφοβίζουν τον εχθρό.
Αρχαία Ρώμη:
Στην αρχαία Ρώμη η κοινωνική καταξίωση ερχόταν μέσα από τον πλούτο και την επίδειξή του. Το μακιγιάζ, αναπόσπαστο μέρος της εμφάνισης των γυναικών, ήταν βαρύ και υπερβολικό. Το δέρμα φαινόταν σχεδόν άσπρο και όχι απλά φωτεινό.
Στα μάγουλα τοποθετούνταν έντονο, κόκκινο χρώμα.
Τα μάτια είχαν παχύ, μαύρο περίγραμμα. Οι βλεφαρίδες βάφονταν έντονα μαύρες και συχνά προστίθονταν ψεύτικες. Τα φρύδια βάφονταν και αυτά μαύρα και παχιά, πολλές φορές αποτριχώνονταν και στη θέση τους σχηματίζονταν άλλα, επίσης, μαύρου χρώματος.
Τα χείλη βάφονται με έντονο, κόκκινο χρώμα.
Το μακιγιάζ υστερούσε σε τεχνική, αλλά η περιποίηση του προσώπου και του σώματος αποτελούσε πρωταρχικό μέλημα των γυναικών, αλλά και των ανδρών. Τα ρωμαϊκά λουτρά ήταν τα πρώτα πραγματικά κέντρα καλλονής, που μπορούσε κανείς να δεχτεί αισθητικές περιποιήσεις.
Στην αρχαία Ρώμη τέλος, την εμφάνιση συμπληρώνουν περίτεχνες κομμώσεις. Κότσοι, μπούκλες και κοτσίδες ήταν πολύ συνηθισμένα. Πάνω στα μαλλιά στερεώνονταν στολίδια και κοσμήματα.
Αρχαία Αίγυπτος:
Τα αιγυπτιακά ταφικά ευρήματα, δεν αφήνουν καμία αμφιβολία για το ότι το μακιγιάζ και η χρήση της περούκας, ήταν αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής ζωής των ατόμων της ανώτερης κοινωνικής τάξης.
Το μακιγιάζ στην αρχαία Αίγυπτο είχε διπλή σκοπιμότητα.
Από τη μία να προβάλλει και να ομορφαίνει το πρόσωπο και τα χαρακτηριστικά του και από την άλλη να προστατεύσει το δέρμα από την επίδραση του καυτού ήλιου, του αέρα και της σκόνης.
Χαρακτηριστικό του μακιγιάζ αυτού είναι η έντονη αλλά αρμονική χρήση χρωμάτων και η πολύπλοκη τεχνική του. Οι γυναίκες χρησιμοποιούσαν ανοιχτότερου χρώματος καλυπτικό, για να δείξουν ότι δεν είχαν μείνει στον ήλιο, ενώ οι άνδρες χρησιμοποιούσαν καλυπτικό στο χρώμα του δέρματος.
Μερικές φορές οι γραμμές του περιγράμματος των ματιών ενώνονταν λίγο πιο έξω από την εξωτερική γωνία στους κροτάφους σχηματίζοντας μαύρο μικρό τρίγωνο με τη βάση του προς τα έξω και την κορυφή του να αγγίζει το τελείωμα του περιγράμματος. Στα βλέφαρα απλωνόταν πράσινη ή μπλε σκιά, ενώ συνηθισμένη ήταν η σχεδίαση έντονης πράσινης ή μπλε οριζόντιας γραμμής στη μέση του πάνω βλεφάρου, που έσβηνε στους κροτάφους.
Τα φρύδια τονίζονταν με μαύρο χρώμα, σχηματίζονταν παχιά και με καθοδική φορά στην εξωτερική πλευρά τους. Τα χείλη περιγράφονταν έντονα με πολύ σκούρο καφέ ή μαύρο χρώμα που έσβηνε σταδιακά προς το εσωτερικό τους, στην επιφάνειά τους τοποθετούσαν σκούρο κόκκινο χρώμα. Στα μάγουλα, επίσης, χρησιμοποιούσαν σκούρο κόκκινο χρώμα σε συνδυασμό με τα χείλη. Τα μαλλιά βάφονταν με κόκκινο χρώμα και πολύ συχνά χρησιμοποιούσαν περούκες από άνδρες για γυναίκες.
Στην Αρχαία Αίγυπτο ενδιαφέρονταν πολύ για την καθαριότητα και την υγιεινή του δέρματος και χρησιμοποιούσαν πλήθος καλλυντικών προϊόντων για το σκοπό αυτό.
Ινδιάνοι:
Το βάψιμο του προσώπου για τους Ινδιάνους της Αμερικής ήταν σημαντικό μέρος του πολιτισμού τους. Η κάθε φυλή είχε το δικό της τρόπο βαψίματος. Δεν ήταν τόσο πράξη καλλωπισμού, όσο κοινωνικής διάκρισης και θρησκευτικού πνεύματος. Για τις βαφές χρησιμοποιούσαν ρίζες, μούρα και φλοιούς δέντρων. Τα χρώματα είχαν ιδιαίτερη σημασία: το κόκκινο ήταν το χρώμα του πολέμου, το μαύρο το χρώμα της ζωής και το φορούσαν κατά τη διάρκεια πολεμικών προετοιμασιών. Το πράσινο ενίσχυε τη νυχτερινή όραση ενώ το κίτρινο ήταν το χρώμα του θανάτου.
Κίνα:
Στην Κίνα το μακιγιάζ και η προσεγμένη εμφάνιση αποτελούσε προνόμιο των γυναικών της υψηλής τάξης. Οι Κινέζες έφτιαχναν και χρησιμοποιούσαν πολλά καλλυντικά για τη φροντίδα και την υγιεινή του σώματος. Το μακιγιάζ με την αξιοποίηση του προσώπου ήθελε να παρουσιάσει την καθαρότητα και τη σεμνότητα της γυναίκας.
Το δέρμα που από τη φύση του είχε σκούρα κίτρινη χροιά βαφόταν άσπρο για να αποκτήσει λάμψη και φωτεινότητα. Στα μάγουλα, σε μεγάλη επιφάνεια, και στο μέτωπο, σε μικρότερη, απλωνόταν κόκκινο χρώμα σαν ένδειξη υγείας. Τα μάτια περιγράφονταν με μαύρο χρώμα και τα φρύδια ήταν λεπτά ανοδικά και καλοσχηματισμένα. Τα χείλη τα προτιμούσαν κοντά και στρογγυλεμένα, για να προσδίδουν τρυφερότητα και ζωντάνια.
Τα περιποιημένα νύχια ήταν αξιοζήλευτα. Τα μαλλιά χτενίζονταν κότσο και στερεωνόταν στην κορυφή του κεφαλιού και στολιζόταν με δύο καρφίτσες.
Ιαπωνία:
Το παραδοσιακό μακιγιάζ μιας γκέισας αποτελείται από μια παχιά λευκή βάση, με κόκκινο κραγιόν και κόκκινες και μαύρες αποχρώσεις γύρω από τα μάτια και τα φρύδια.
Αρχικά, η λευκή μάσκα βάσης γινόταν με μόλυβδο, αλλά μετά την ανακάλυψη ότι δηλητηρίασε το δέρμα και προκαλούσε τρομερά δερματικά προβλήματα, αντικαταστάθηκε με σκόνη ρυζιού.
Το βάψιμο άλλαζε σχετικά ανάλογα με το που θα παρευρίσκονταν αλλά και από την ηλικία τους, μαθητευόμενες ή μεγαλύτερες.
Μεσαίωνας:
Στο Μεσαίωνα, 476 μ.Χ – 1492 μ.Χ, το μακιγιάζ είναι πολύ απαλό και διάφανο, χωρίς καθόλου ένταση και σκοπό είχε να προβάλλει μόνο τη φυσική λάμψη του ατόμου. Η προσεγμένη εμφάνιση θεωρούνταν αμαρτία και απαγορεύονταν, τουλάχιστον για τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα. Το μακρόστενο πρόσωπο χωρίς γωνίες θεωρούνταν ιδανικό, γιατί το ύψος του μετώπου προσέδιδε πνευματικότητα. Τα μαλλιά τραβιόνταν προς τα πίσω ή αποτριχώνονταν για την επίτευξη αυτού του στόχου. Τα φρύδια αποτριχώνονταν τελείως, ή σχημάτιζαν λεπτή γραμμή για τον ίδιο στόχο. Το χρώμα του δέρματος ήταν διάφανο-λευκό. Οι μαυρισμένες γυναίκες θεωρούνταν χαμηλότερης κοινωνικής τάξης. Για δέρμα λευκό φορούσαν μπογιά μολύβδου που διαλυόταν στο νερό ή πούδρα. Συχνά προκαλούσαν αιμορραγία στον εαυτό τους για να πετύχουν τη χλωμή επιδερμίδα. Μία από τις πιο δημοφιλείς πούδρες ονομαζόταν “Aqua Tofana”, που ήταν πούδρα αρσενικού. Η πούδρα ήταν δηλητηριώδης και αρκετές γυναίκες έχασαν τη ζωή τους. Τα μάτια τονίζονταν ελαφρά σε αμυγδαλωτό σχήμα, ενώ οι βλεφαρίδες ήταν σχεδόν ανύπαρκτες. Τα χείλη και τα μάγουλα ήταν ελαφρά χρωματισμένα. Πιο έντονο μακιγιάζ έκαναν οι γυναίκες ελευθέρων ηθών.
Αναγέννηση:
Στην Αναγέννηση, 14ο – 17ο αιώνα, το μακιγιάζ γίνεται πιο έντονο. Παρατηρούμε ότι το πρόσωπο και τα χαρακτηριστικά του τονίζονταν και φωτίζονταν έντεχνα. Τα μάτια μεγεθύνονταν και τονίζονταν με μαύρο περίγραμμα σε αμυγδαλωτό σχήμα. Τα μάγουλα βάφονταν λαμπερό κόκκινο-βυσσινί χρώμα και τα χείλη κοκκίνιζαν αμυδρά. Η καθαριότητα και η περιποίηση του δέρματος με καλλυντικά προϊόντα επιβάλλονταν.
17ος αιώνας:
Το μακιγιάζ στον 17ο αιώνα δεν ανθεί. Επιδιώκονταν η σοβαρότητα και η μεγαλοπρέπεια που εκδηλώνονταν κυρίως μέσα από το ντύσιμο και το χτένισμα. Μεγάλη προσοχή δινόταν στην εμφάνιση των χεριών και στην περιποίηση του δέρματος. Χρησιμοποιούνταν μόνο άσπρη πούδρα για λεύκανση του δέρματος κα μεγεθύνονταν ελαφρά τα μάτια με μαύρο περίγραμμα.
18ος – 19ος αιώνας:
Η περίοδος του 18ου αιώνα μπορεί να ονομαστεί και περίοδος της υπερβολής. Το δέρμα του προσώπου καλύπτονταν από παχύ στρώμα άσπρης κρέμας που είχε σαν βάση το άσπρο κερί. Στα μάγουλα τοποθετούνταν έντονο κόκκινο χρώμα σε σχήμα κύκλου αρκετά χαμηλά. Τα φρύδια ήταν φυσικά και ένα διάφανο γυαλιστερό υλικό απλωνόταν στο πάνω βλέφαρο. Τα χείλη βάφονταν έντονα κόκκινα.
Το μόνο χαρακτηριστικό που τονιζόταν ήταν τα μάτια που μεγεθύνονταν με περίγραμμα. Τα φρύδια δεν αποτριχώνονταν καθόλου, ήταν παχιά και τονίζονταν ακόμα περισσότερο με μαύρο χρώμα. Στα μάγουλα και στα χείλη δεν χρησιμοποιούσαν χρώμα. Λέγεται ότι οι γυναίκες αυτής της εποχής δάγκωναν τα χείλη τους και τσιμπούσαν τα μάγουλά τους για να τους δώσουν φυσικό χρώμα.
Τον 18ο αιώνα, ο Λουδοβίκος ο 15ος έκανε «της μόδας» για τους άνδρες να φορούν make-up από μόλυβδο. Επίσης και οι θεατρικοί ηθοποιοί φορούσαν μια βαριά λευκή βάση.
Το μακιγιάζ στον 20ο αιώνα:
Δεκαετία 20 και 30
Το δέρμα ήταν φωτεινό. Τα μάγουλα βάφονταν έντονα κόκκινα. Τα πάνω βλέφαρα γίνονταν σκούρα. Τα φρύδια ήταν λεπτά με ανοδική κλίση. Τα χείλη ήταν στρογγυλεμένα με έντονο κόκκινο χρώμα.
Δεκαετία 40
Το μακιγιάζ άλλαξε. Τα μάγουλα δεν ήταν πια τόσο κόκκινα και ως προς το σχήμα των χειλιών, δεν ήταν στρογγυλεμένα αλλά μακριά και παχιά.
Δεκαετία 50 και 60
Το χρώμα του δέρματος ήταν φυσικό. Τα μάγουλα ήταν διακριτικά βαμμένα. Στα πάνω βλέφαρα τοποθετούνταν μαύρη γραμμή, στη βάση των βλεφαρίδων, που προεκτείνονταν ανοδικά πέρα από την εξωτερική γωνία του ματιού. Τα φρύδια αποτριχώνονταν σε φυσικό σχήμα. Τα χείλη ήταν μπεζ-ροζ.
Σε αυτές τις δεκαετίες εμφανίσθηκαν οι χίπις. Τα βλέφαρά τους περιγράφονταν με σκούρα σκιά. Οι βλεφαρίδες τονίζονταν. Τα φρύδια συνήθως δεν αποτριχώνονταν. Στα μάγουλα ζωγραφίζονταν λουλούδια και καρδιές. Τα χείλη διατηρούσαν το φυσικό τους χρώμα ή τονίζονταν ελαφρά.
Τελευταίες δεκαετίες:
Tα πρότυπα άλλαζουνν συνεχώς, κάθε χρόνο ή και εξάμηνο. Οι γυναίκες δεν περιορίζονται πια από τη μόδα, μπορούν να προσαρμόσουν το μακιγιάζ, το χτένισμα και το ντύσιμο στην προσωπικότητά τους!
Η Ιστορία του make-up: Το σημερινό make-up βρίσκει τις ρίζες του στον Carl Baudin, ηθοποιό του θεάτρου “Leipzeiger Stalt”, της Γερμανίας. Στις αρχές του 20ου αιώνα ο Baydin ανέπτυξε μια πάστα που άλλαζε το χρώμα του δέρματος, στην προσπάθειά του να αποκρύψει την ένωση μεταξύ της περούκας και το μετώπου του. Αποτελούταν από ψευδάργυρο, ώχρα και το λαρδί. Η κρέμα έγινε τόσο δημοφιλής στους άλλους ηθοποιούς που ο Baudin άρχισε την εμπορική παραγωγή της, δημιουργώντας το πρώτο θεατρικό μακιγιάζ. Αυτό αποτελούσε το θεατρικό make-up μέχρι το 1914. Το πρώτο εμπορικό make-up δημιουργήθηκε από τη Max-Factor για αρχικά κινηματογραφική χρήση. Ήταν το πρώτο make-up σε μορφή πούδρας και ονομαζόταν “Pan- Cake”. H φόρμουλα της “Pan-Cake” πωλείται μέχρι και σήμερα.
επιμέλεια – επεξεργασία: Α. Βίνος
