Η ιστορία του
Το δένδρο των Χριστουγέννων αποτελεί σήμερα ένα διεθνές Χριστουγεννιάτικο έθιμο. Ως Χριστουγεννιάτικο σύμβολο – έθιμο φέρεται από τον όγδοο αιώνα, όταν ο Άγιος Βονιφάτιος θέλησε περί το 750 να εξαλείψει την μέχρι τότε αποδιδόμενη ιερότητα των “ειδωλολατρών” στην βελανιδιά αντικαθιστώντας την με το έλατο δηλαδή το δένδρο των Χριστουγέννων.
Ο στολισμός του δένδρου είναι καθαρά συμβολικός της ευτυχίας των ανθρώπων και της φύσεως με τη Γέννηση του Θεανθρώπου. Σύμφωνα με ερευνητές του αντικειμένου, το πρώτο στολισμένο δένδρο εμφανίστηκε στη Γερμανία το 1539 και τα πρώτα στολίδια ήταν συσκευασμένα φαγητά, είδη ρουχισμού ή άλλα χρήσιμα είδη, που στο πέρασμα των χρόνων και με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου εξελίχθηκαν μόνο σε διακοσμητικά αντικείμενα. Κατά την παράδοση ο πρώτος που στόλισε δέντρο ήταν ο Μαρτίνος Λούθηρος. Έχει εκφραστεί όμως και η άποψη ότι το έθιμο έχει ανατολίτικη προέλευση. Σύμφωνα με αυτή, ο Αναστάσιος Α’ το 1512 έχτισε στη Συρία έναν ναό με δύο ορειχάλκινα δέντρα.
Στην Ελλάδα το έθιμο αυτό του έλατου ως χριστουγεννιάτικη διακόσμηση ήρθε για πρώτη φορά με τον Βαυαρό Βασιλιά Όθωνα το 1833, που σημαίνει ότι είχε ήδη καθιερωθεί ως έθιμο στους βασιλικούς οίκους της Βόρειας Ευρώπης. Αρχικά στολίστηκε στα ανάκτορα του Ναυπλίου και εν συνεχεία στην Αθήνα, όπου οι κάτοικοι έκαναν ουρές για να το θαυμάσουν. Σημειώνεται ότι στη Γαλλία ως έθιμο εισήχθηκε αρκετά χρόνια μετά από ότι στην Ελλάδα από την Κόμισσα της Ορλεάνης.
Τα χριστουγεννιάτικα δένδρα μπορεί να είναι είτε φυσικά, κυρίως έλατα, είτε τεχνητά των οποίων η παραγωγή είναι σημαντική. Οι δε βιοτεχνίες παραγωγής χριστουγεννιάτικων στολιδιών είναι επίσης πολύ σημαντικές. Η υλοτομία των φυσικών δένδρων για τις ανάγκες του εθίμου γίνεται πάντα από συγκεκριμένα δενδρόφυτα μέρη και μετά από σχετική άδεια του κατά τόπο αρμόδιου Δασαρχείου.
Τα σημαντικότερα χριστουγεννιάτικα δένδρα στον κόσμο είναι αυτά που στολίζονται στο Μπάκιγχαμ Πάλας στο Λονδίνο και στον Λευκό Οίκο στις ΗΠΑ. Σημειώνεται ότι σήμερα για λόγους εμπορίου τέτοια δένδρα, κατά την περίοδο των εορτών των Χριστουγέννων, στολίζονται και σε χώρες μη χριστιανικές.
Το ακριβότερο χριστουγεννιάτικο δένδρο στον κόσμο είναι αυτό που φέρεται στο ξενοδοχείο Εμιρέιτς Παλάς στο Αμπου Ντάμπι των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, όπου όλα τα στολίδια του είναι πραγματικά πανάκριβα κοσμήματα με πολύτιμες πέτρες πάνω τους που διατίθενται προς πώληση, η συνολική αξία των οποίων φθάνει τα 11 εκατομμύρια δολάρια.
Τι συμβολίζει
Το Χριστουγεννιάτικο δέντρο…
Αρχικά το έλατο που είναι και το παραδοσιακό δέντρο που στολίζουμε, έχει μια ιδιότητα: δεν μαραίνονται τα φύλλα του και δεν πέφτουν ποτέ. Ακόμα και στο βαθύ χειμώνα, είναι καταπράσινο και “ζωντανό”.
Αυτό δεν είναι τυχαίο και συμβολίζει την αιώνια ζωή του Χριστού.
Το σχήμα του Χριστουγεννιάτικου δέντρου -του έλατου- είναι τριγωνικό. Αυτό που συμβολίζεται με αυτόν τον τρόπο είναι η Αγία Τριάδα.
Πολλές φορές έχουμε το χιόνι που βάζουμε επάνω στο έλατο και γενικά στη φάτνη. Εδώ φαίνεται ότι δεν υπάρχει κάποιος Χριστιανικός συμβολισμός, παρά μόνο ότι είναι βαθύς χειμώνας κατά το χαρμόσυνο αυτό γεγονός.
Τα στολίδια του…
Τα στολίδια επάνω στο Χριστουγεννιάτικο δέντρο συμβολίζουν κι αυτά διάφορα σχετικά με τη γέννηση του Χριστού. Βάζουμε λαμπάκια – παλιά που δεν υπήρχε ηλεκτρισμός βάζανε κεριά– για να συμβολίσουμε ότι ο Χριστός είναι το Φως της ζωής.
Αντίστοιχα στην κορυφή του βάζουμε ένα αστέρι που συμβολίζει το φωτεινό άστρο της ανατολής που προσδίδει τη γέννησή Του και οδήγησε τους τρεις μάγους στη φάτνη.
Επίσης, αντί για άστρο βάζουμε έναν άγγελο που συμβολίζει τον άγγελο Κυρίου που ανακοίνωσε στον Ιωσήφ και την Παρθένο Μαρία τη γέννησή Του.
Οι χριστουγεννιάτικες μπάλες που παραδοσιακά είναι κόκκινες, συμβολίζουν τη θυσία του Σωτήρα για όλους εμάς.
Οι γιρλάντες που βάζουμε μερικές φορές, συμβολίζουν κάτι χαρμόσυνο και χαρούμενο που δεν είναι άλλο από τη γέννηση του Χριστού.
Τα ζαχαρωτά -σε σχήμα μαγκούρας- συμβολίζουν τη μαγκούρα του βοσκού στην ουσία που χρησίμευε στο να φέρει τα πρόβατα ο βοσκός στο σωστό δρόμο. Αυτό τα Χριστούγεννα στην ουσία συμβολίζει τον Σωσία που ήθελε να φέρει τον κόσμο στο σωστό δρόμο.
Σε γενικές γραμμές…
Το Χριστουγεννιάτικο δέντρο συμβολίζει για εμάς μια περαιτέρω ανατίμηση της γέννησης του Χριστού. Πρόκειται για μια υπενθύμιση αυτού του θαύματος, αναπαριστώντας με ιδιαίτερο τρόπο όλα τα επιμέρους γεγονότα και τιμώντας στην ουσία το χαρμόσυνο αυτό γεγονός στο σύνολό του.
Το έθιμο του στολισμού καραβιού
Πού βρίσκονται, οι ρίζες της παράδοσης του στολισμού καραβιού, τις μέρες της γέννησης του Χριστού; Και γιατί το χριστουγεννιάτικο δέντρο κατάφερε να εκτοπίσει το καράβι από τα ελληνικά σπίτια και τις πλατείες;
Η Ελλάδα υπήρξε, ιστορικά, χώρα ναυτικών. Και είναι ακόμα, έχοντας βιώσει έντονα όσα καλά, αλλά και κακά φέρνει η θάλασσα, στο πέρασμα των χρόνων.
Λογικό ήταν, λοιπόν, η καθημερινότητα των κατοίκων της να περιστρέφεται γύρω από το υγρό στοιχείο. Γεγονός που ήταν, μάλιστα, εντονότερο πριν αρκετές δεκαετίες, όταν σχεδόν από κάθε σπίτι, θα έλεγε κανείς, ο πατέρας ή ο γιος – πολλές φορές και οι δύο – έλειπαν “στα καράβια”, παλεύοντας για το ψωμί της οικογένειας. Και τα Χριστούγεννα δεν μπορούσαν να διαφέρουν.
Το καραβάκι ενδεχομένως να συμβόλιζε, όχι μόνο την προσμονή των παιδιών για αντάμωση με τους συγγενείς τους, αλλά και τη δική τους αγάπη για τη θάλασσα. Παράλληλα, μικρά καραβάκια είχαν τον ρόλο και ενός τιμητικού καλωσορίσματος για τους Έλληνες θαλασσοπόρους που επέστρεφαν στα σπίτια και τις οικογένειές τους, καθώς και τάματος για να είναι ασφαλείς στα άγρια κύματα.
Ως τέτοιο βρήκε, σιγά – σιγά, μεγαλύτερη θέση και μέσα στα σπίτια των Ελλήνων – κυρίως όσων ασχολούνταν με τη θάλασσα – και καθιερώθηκε το έθιμο του στολισμού του. Όμως, το καραβάκι ήταν, συχνά, συνυφασμένο με την αίσθηση του αποχωρισμού και με δυσάρεστες αναμνήσεις και δεν μπόρεσε να εδραιωθεί ως γιορτινό σύμβολο.
Για το λόγο αυτό, ήταν εύκολο να αντικατασταθεί, αργότερα, από το έθιμο του χριστουγεννιάτικου δέντρου, το οποίο ήταν απαλλαγμένο από τέτοιους συσχετισμούς. Τη δεκαετία του 1970, υπήρξε μία προσπάθεια “κατάργησης” του εθιμικού στολισμού δέντρου και επαναφοράς του στολισμού καραβιού, με κύρια επιχειρήματα ότι το καραβάκι είναι σύμβολο παράδοσης, αλλά και προάγει την οικολογική συνείδηση. Τελικά, παρά τις έντονες συζητήσεις, η ιδέα απορρίφθηκε και καθιερώθηκε το χριστουγεννιάτικο δέντρο.
Πάντως, κυρίως ανάμεσα σε ναυτικούς, ψαράδες και θαλασσοπόρους, το έθιμο με το στόλισμα καραβιού κρατάει ακόμα γερά. Ίσως και σαν μία μορφή τάματος στον Άη Νικόλα, προστάτη άγιο των ναυτικών, ο οποίος γιορτάζεται στις 6 Δεκεμβρίου, για μπουνάτσες τη νέα χρονιά. Τα καραβάκια, λοιπόν, εξακολουθούν να στολίζονται σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας – περισσότερο στα νησιά.
Το στολισμένο καράβι, λένε ότι, συμβολίζει την καινούρια πλεύση του ανθρώπου στη ζωή, μετά τη γέννηση του Ιησού.
Επιμέλεια – Επεξεργασία: Β. Βίνος
