Πώς ξεκίνησε η συνήθεια οι άνθρωποι να τσουγκρίζουν τα ποτήρια τους και να κάνουν προπόσεις;
Το έθιμο να πίνει κρασί ο άνθρωπος, αναφερόμενος κυρίως στην υγεία την ευημερία, την ευτυχία και την καλοτυχία, χρονολογείται από την αρχαιότητα. Ακόμη σήμερα, μας είναι άγνωστο σε ποια σπονδή, που και πότε σηκώθηκε το πρώτο ποτήρι, προς τιμήν κάποιου αρχαίου θεού ή για την υγεία συγγενών και φίλων. Αυτό που ξέρουμε μόνο είναι ότι το έθιμο της πρόποσης για την υγεία χάνεται στα βάθη των αιώνων.
Στην αρχαία Ελλάδα η σπονδή ήταν ένα είδος προσευχής συνδυασμένης με πρόποση, κατά την οποία, ο ιερέας μοιραζόταν το κρασί με τους θεούς. Σύμφωνα με το ομηρικό τελετουργικό για την πράξη αυτή, ο ιερέας στεκόταν όρθιος κρατώντας στο δεξί χέρι ένα κύπελλο γεμάτο κρασί, προσήλωνε το βλέμμα του ψηλά στον ουρανό, έχυνε λίγες σταγόνες στο βωμό ή στο έδαφος, και με τα δύο χέρια με υψωμένα κρατώντας πάντα το κύπελλο προσευχόταν, στη συνέχεια έπινε ο ίδιος το υπόλοιπο.
Ο Οδυσσέας, στην Ομήρου Οδύσσεια, έπινε στην υγεία του Αχιλλέα. Ένα πανάρχαιο ελληνικό έθιμο αναφέρεται για πρόποση με τρία ποτήρια, ένα αφιερωμένο στον Δία, ένα στον Ερμή, και ένα στις Χάριτες. Με την πάροδο του χρόνου, η απλή πράξη της πρόποσης, εμπλουτίστηκε μ’ αρκετά πολλαπλά στοιχεία.
Οι σημερινοί άνθρωποι, πίνοντας προς τιμή κάποιου, συμπεριφέρονται από ορισμένες απόψεις, παρόμοιες με την έκχυση στις αρχαίες σπονδές. Σε περίπτωση που ο αποδέκτης της τιμής είναι ο εορταζόμενος, ο κουμπάρος, ο σπιτονοικοκύρης, τότε εκείνος που κάνει την πρόποση, σε ένδειξη σεβασμού στέκεται πάντοτε όρθιος, όπως επίσης και όλοι οι υπόλοιποι στέκονται και αυτοί όρθιοι. Η πρόποση με τη σημερινή σημασία της λέξης, άρχισε να χρησιμοποιείται περίπου από το δέκατο έβδομο αιώνα.
Σε κάποιο σημείο κατά τη διάρκεια της εξέλιξης αυτού του εθίμου, προστέθηκαν ή αφαιρέθηκαν μερικά στοιχεία, που ίσως το μετάλλαξαν ριζικά. Για παράδειγμα προστέθηκε η κίνηση να τσουγκρίζουν ποτήρια ή κούπες προτού πιούν το κρασί και κατά την διάρκεια των ευχών, όπου έγινε η πράξη αυτή έγινε πολύ δημοφιλής.
– Στην αρχή υπήρχε η εντύπωση, ότι το τσούγκρισμα ξεκίνησε κατά τη διάρκεια της χριστιανικής εποχής. Η αρχική πρόθεση του τσουγκρίσματος ήταν ότι χτυπώντας οι πότες τα ποτήρια παράγουν ήχο, με σκοπό να εκδιώξουν το διάβολο, ο οποίος κατά την τότε αντίληψη που είχαν, απομακρύνονταν όταν άκουγε κουδούνια.
– Μια άλλη εκδοχή αναφέρει ότι, στην αρχαία Ελλάδα τσούγκριζαν τα ποτήρια από υποψία για να προστατευτούν από ύποπτες δολοφονικές δηλητηριάσεις. Το δηλητήριο στην αρχαιότητα, ήταν ένα πολύ κοινό μέσο άμεσης και αθόρυβης, αλλά και ύπουλης δολοφονίας. Κάθε φορά που κάποιος ήταν καλεσμένος, βρισκόταν σε συνεχή και έντονη ανησυχία, εάν του είχαν ρίξει κάτι μέσα στο κρασί του, ενώ με το τσούγκρισμα των ποτηριών, χυνόταν λίγο από το ποτό του ενός μέσα στου άλλου. Με αυτό τον τρόπο, αν κάποιος είχε σκοπό να δολοφονήσει τον άλλον, θα χυνόταν το δηλητήριο και στο δικό του ποτήρι. Η χειρονομία αυτή έδειχνε πως ο οικοδεσπότης, δεν είχε δόλο μέσα στο μυαλό του.
– Επίσης το τσούγκρισμα θεωρούταν ότι ήταν και ένας τρόπος συμφιλίωσης. Δηλαδή, μπορούσε σε κάποιο τραπέζι να παρευρίσκονταν άτομα που είχαν εχθρικές σχέσεις μεταξύ τους. Έτσι το τσούγκρισμα του ποτηριού, πολλές φορές τους έδινε την ευκαιρία να μιλήσουν να χαιρετίσουν και να συνευχηθούν και με αυτόν τον τρόπο «έσπαγε ο πάγος» μεταξύ των.
– Πιθανό επίσης, είναι ότι η πρόποση προέκυψε σαν μια «αναγκαιότητα» διατήρησης της αίσθησης της ενότητας, όταν σταμάτησαν να πίνουν όλοι μαζί από το ίδιο δοχείο και έπιναν από ξεχωριστά ποτήρια. Έτσι, φέρνοντας τα ποτήρια τους κοντά συμβόλιζαν τη συντροφικότητα, την επανένωση του ποτού… σε ένα.
– Για το τσούγκρισμα των ποτηριών υπάρχει ακόμη άλλη μια άλλη εξήγηση. Πιστεύεται ότι στην πόση πρέπει να συμμετάσχουν και οι πέντε αισθήσεις. Έτσι, ο εκάστοτε πότης, για ν’ απολαύσει μεγαλύτερη ευχαρίστηση από ένα ποτό, επινόησε το τσούγκρισμα των ποτηριών. Πρώτη είναι η γεύση όταν βάζεις το κρασί στα χείλη, δεύτερη η αφή όταν κρατάς το ποτήρι, τρίτον η όραση όταν εξετάζεις προσεκτικά το χρώμα και την καθαρότητα του κρασιού και του ποτηριού, τέταρτον η οσμή όταν οσμίζεσαι τα αρώματα του κρασιού, και τελευταία η ακοή με το τσούγκρισμα.
