Η γαρδένια είναι από τα πιο ευαίσθητα και εντυπωσιακά καλλωπιστικά φυτά, που ξεχωρίζει για τα υπέροχα λευκά αρωματικά άνθη της. Αγαπημένο φυτό σε αυλές και σε μπαλκόνια, η γαρδένια έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις φροντίδας.
Η υπέροχη γαρδένια έχει σκούρα και έντονα πράσινα αντίθετα φύλλα και μπορεί να φτάσει σε ύψος μέχρι 2,50 μέτρα με σχεδόν παρόμοιο πλάτος! Άλλες ποικιλίες, όπως η “Radican”, δεν μεγαλώνουν τόσο πολύ ή γίνονται «νάνοι». Η ανθοφορία συνήθως είναι σε έξαρση την άνοιξη και το καλοκαίρι αν και η γαρδένια δεν είναι φυτό που έχει μόνο συγκεκριμένη περίοδο ανθοφορίας και μπορεί να ανθίζει όλο το χρόνο αν έχει τις κατάλληλες συνθήκες.
Ναι, είναι απαιτητική, αλλά για την μυρωδιά της και μόνο, αξίζει την απόλυτη προσοχή και φροντίδα μας!
Το γένος της γαρδένιας λέγεται ότι πήρε το όνομά του από τον Alexander Garden, έναν φυσιοδίφη από το Τσάρλεστον της Νότιας Καρολίνας των ΗΠΑ κατά την περίοδο της αποικιοκρατίας. Η γαρδένια ανήκει στην οικογένεια των Ρουβικοειδών και το γένος της περιλαμβάνει πάνω από 200 είδη. Το πιο σημαντικό είδος η Γαρδένια η ιασμοειδής – Gardenia jasminoides- περιλαμβάνει πολλές καλλιεργούμενες ποικιλίες. Η γαρδένια η ιασμοειδής κατάγεται από την Κίνα όπου φυτρώνει άγρια, αν και οι πιο γνωστές ποικιλίες της προήλθαν από καλλιέργεια. Στην Ελλάδα ήρθε από τη Νότια Αφρική.
Φροντίδα
Ο καλύτερος τρόπος για να έχουμε μια γαρδένια προσαρμοσμένη στις συνθήκες του σπιτιού μας είναι να ξεκινήσουμε με ένα μικρό φυτό. Όσο αυτό μεγαλώνει θα εγκλιματίζεται στο περιβάλλον του χώρου.
Η γαρδένια απεχθάνεται τις μετακινήσεις. Αν θέλουμε μια γαρδένια που θα χαρίζει απλόχερα τα άνθη και το άρωμά της, φροντίζουμε να την βάλουμε σε κατάλληλο μέρος και να μην τη μετακινήσουμε.
Όταν μια γαρδένια έχει πάρα πολλά μπουμπούκια είναι πιθανό να πέσουν μερικά από αυτά πριν ακόμη ανοίξουν. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει σοβαρή έλλειψη θρεπτικών στοιχείων ή οποιαδήποτε μεταβολή συνθηκών – θερμοκρασίας, υγρασίας, αερισμού, ασθενειών.
Τοποθεσία
Επιλέγουμε μια θέση που να είναι θερμή, φωτεινή και ηλιόλουστη. Χρειάζεται αρκετό φως για να ανθίσει, όμως η άμεση ηλιακή ακτινοβολία, ειδικά το καλοκαίρι, θα πρέπει να αποφεύγεται καθώς δημιουργεί εγκαύματα στα φύλλα.
Έτσι η καλύτερη θέση για την γαρδένια μέσα στο σπίτι είναι κοντά σε ένα νότιο παράθυρο με ελαφριά κουρτίνα. Ωστόσο πολλές φορές ο φωτισμός αυτός δεν αρκεί. Όταν έχει συννεφιά για αρκετές ημέρες τα μπουμπούκια μπορεί να πέσουν από το φυτό ή να μην βγάλει μπουμπούκια καθόλου. Για να προλάβουμε κάτι τέτοιο χρησιμοποιούμε τεχνητό φωτισμό για το φυτό όσο ο καιρός είναι συννεφιασμένος.
Ένα πράγμα που πρέπει να φροντίσουμε όταν διαλέγουμε το σημείο για να τοποθετήσουμε τη γαρδένια μας, είναι ότι χρειάζεται καλή κυκλοφορία του αέρα γύρω από αυτό. Η διατήρηση της ροής του αέρα γύρω από αυτό το σημείο, θα έχει σαν αποτέλεσμα τα σταγονίδια του νερού που συγκρατούνται στο φύλλωμα να μην είναι η αφορμή για να έχουμε προσβολές από μύκητες.
Θερμοκρασία
Δε θέλει απότομες αλλαγές στη θερμοκρασία, είτε προς το κρύο είτε προς τη ζέστη, καθώς προκαλείται πτώση μπουμπουκιών, φυλλόπτωση, μέχρι και ολοσχερή ξήρανση του φυτού. Ιδανική θερμοκρασία την ημέρα είναι 18°C-21°C και τη νύχτα 15°C-17°C. Κάτω από τους -70 C, το φυτό αντιμετωπίζει σημαντικές ζημιές.
Πότισμα
Το πότισμα στην γαρδένια είναι αρκετά σημαντικό για την υγεία και την ανθοφορία της. Θέλει νερό, καθώς δεν αντέχει πολύ στην ξηρασία, αλλά θέλει και χώμα που στραγγίζει άριστα. Απεχθάνεται το στάσιμο νερό στο πιατάκι εξίσου με την ξηρασία. Το ιδανικό είναι να διατηρούμε το χώμα της ελαφρά νωπό. Οι πιο συνηθισμένες ζημιές οφείλονται στο υπερβολικό πότισμα. Όταν τα φύλλα της γαρδένιας είναι ξερά στην άκρη τους, υπάρχει πρόβλημα από υπερβολικά ξηρή ατμόσφαιρα. Πέρα από κάποιους ψεκασμούς με νερό λίγα μπορούμε να κάνουμε. Εξ άλλου είναι πρόβλημα που δεν θα καταστρέψει τη γαρδένια μας.
Όταν τα φύλλα της γαρδένιας μαυρίζουν στην άκρη τους και το μαύρισμα αυτό επεκτείνεται σιγά-σιγά σε όλο το φύλλο, μάλλον ποτίζουμε υπερβολικά. Όταν είναι ανθισμένη, χρειάζεται λιγότερο νερό. Τα φύλλα της γαρδένιας πρέπει να ραντίζονται με νερό τακτικά το απόγευμα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, γιατί δεν αντέχουν τον ξηρό αέρα και κάνουν ξηράνσεις στις άκρες.
Η γαρδένια δεν τα πάει καθόλου καλά με το χλώριο που περιέχει το νερό του δικτύου ύδρευσης. Επίσης, δεν της αρέσουν καθόλου τα άλατα. Για αυτό την ποτίζουμε με νερό που έχουμε διαλύσει μέσα λίγο ξύδι ή με απιονισμένο νερό. Μπορούμε να ψεκάσουμε και τα φύλλα της με το ίδιο νερό.
Χώμα
Η γαρδένια θα πρέπει να έχει πλούσιο, αφράτο χώμα και όξινο – pH από 4.5 – 5.5. Η σύνθεση του θα ενισχύσει την ανάπτυξη της και θα εξασφαλίσει τη σωστή αποστράγγιση νερού. Κατάλληλα χώματα για την γαρδένια είναι τα φυτοχώματα, όπως το καστανόχωμα και το αργιλόχωμα ή η ξανθιά τύρφη που προστίθεται και ως βελτιωτικό στράγγισις. Το ιδανικό χώμα για την γαρδένια, είναι το καστανόχωμα. Υπάρχουν στην αγορά συσκευασίες με εδαφικά μείγματα ειδικά για γαρδένιες. Αποφεύγουμε την κοπριά διότι ανεβάζει το pH του εδάφους.
Επιλέγουμε την καλλιέργεια της σε γλάστρα όπου θα έχουμε τοποθετήσει το κατάλληλο φυτόχωμα και όχι στο έδαφος.
Λίπανση
Η γαρδένια απαιτεί συχνή λίπανση κατά προτίμηση με υδατοδιαλυτό πλήρες λίπασμα που περιέχει ιχνοστοιχεία και με μεγάλη περιεκτικότητα σε κάλιο και άζωτο. Η λίπανση γίνεται κάθε μήνα μεταξύ Απριλίου και Νοεμβρίου. Η ειδική κατηγορία λιπασμάτων για τα οξύφυλλα φυτά χορηγεί στη γαρδένια τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά και ρυθμίζει το pΗ. Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και να μην υπερλιπαίνουμε τις γαρδένιες. Το πάρα πολύ λίπασμα μπορεί να οδηγήσει σε συσσώρευση αλάτων, που μπορεί να βλάψει το φυτό μας. Δε λιπαίνουμε τις γαρδένιες το φθινόπωρο, ιδίως προς το τέλος. Η λίπανση αυτή μπορεί να τονώσει την ανάπτυξη, η νέα αύξηση μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή το φυτό όταν στη συνέχεια εκτίθεται στις χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα.
Αν το φυτό μας αρχίζει να βγάζει πολύ ανοιχτόχρωμα πράσινα φύλλα η αιτία είναι προφανώς η έλλειψη αζώτου. Λιπαίνουμε με το ανάλογο λίπασμα.
Επίσης, η γαρδένια για να αναπτυχθεί και να διατηρήσει το πράσινο φύλλωμα, θέλει σίδηρο.Τον εφαρμόζουμε σε δοσολογία όπως ακριβώς αναγράφεται στο προϊόν που αγοράσαμε. Αν προμηθευτούμε σίδηρο σε σκόνη που είναι και ο καλύτερος , κάνουμε με τα δύο δάκτυλά μας ένα περιμετρικό αυλάκι γύρω από το φυτό περίπου 3-4 πόντους. Σκορπίζουμε εκεί τη σκόνη σιδήρου και μετά σκεπάζουμε με το χώμα. Ποτίζουμε περιμετρικά.
Μεταφύτευση
Το φυτό χρειάζεται μεταφύτευση κάθε 2-3 χρόνια, εκτός αν φαίνεται ότι οι ρίζες του έχουν αναπτυχθεί πολύ οπότε θα το μεταφυτέψουμε νωρίτερα. Η μεταφύτευση γίνεται στα τέλη του χειμώνα ή νωρίς την άνοιξη. Διαλέγουμε γλάστρα λίγο μεγαλύτερη από την γλάστρα που ήδη βρίσκεται το φυτό. Κατά τη μεταφύτευση, δεν χρειάζεται να κλαδέψουμε τις ρίζες, το κλάδεμα μπορεί να προκαλέσει βλάβες στο ριζικό σύστημα. Τοποθετούμε την γλάστρα στην τελική της θέση , βάζοντας την σε πιάτο για το νερό του ποτίσματος.
Τέλος, ποτίζουμε καλά μέχρι να βγει λίγο νερό στο πιάτο.
Πολλαπλασιασμός
Από τον Απρίλιο ακόμα αλλά και μέχρι τον Ιούνιο μπορούμε να πολλαπλασιάσουμε τη γαρδένια με μοσχεύματα. Υπάρχουν δύο τρόποι:
Σε εδαφικό υπόστρωμα
Κόβουμε ένα υγιές μόσχευμα από το μητρικό φυτό και το φυτεύουμε σε μείγμα τύρφης και περλίτη σε ίσα μέρη ή εναλλακτικά σε μείγμα από καστανόχωμα και άμμο σε αναλογία 4 προς 1. Για καλύτερα αποτελέσματα τα μοσχεύματα που κόβουμε είναι από κορυφές βλαστών μήκους 15 εκατοστών περίπου και μάλιστα με μπουμπούκι.
Αφαιρούμε τα χαμηλότερα φύλλα αφήνοντας τα δύο κορυφαία. Γεμίζουμε ένα καθαρό γλαστράκι με το εδαφικό μείγμα, αφού καλύψουμε την τρύπα του με σπασμένα κεραμίδια ή χαλίκια. Τοποθετούμε το μόσχευμα μέσα στο χώμα και το πιέζουμε καλά με τα δάχτυλά μας για να έρθει σε επαφή το μόσχευμα με το χώμα. Αν χρησιμοποιήσουμε ορμόνη ριζοβολής, θα έχουμε καλύτερα αποτελέσματα. Ποτίζουμε και καλύπτουμε το γλαστράκι με ένα διάφανο ποτήρι ή μια σακούλα. Για να ριζοβολήσει, είναι απαραίτητο να βρίσκεται σε ατμόσφαιρα ζεστή και υγρή. Αν σηκώσουμε το ποτήρι, θα πρέπει να ποτίσουμε για να αντικατασταθεί η χαμένη υγρασία. Χρειάζονται ένας ή δύο μήνες για να φανεί αν τα μοσχεύματα ριζοβόλησαν.
Σε νερό
Αντί για χώμα η γαρδένια μπορεί να ριζοβολήσει σε νερό, ακόμη και σε ένα ποτήρι.
Για το μόσχευμα ισχύει ότι και πριν. Εκείνο που έχει σημασία είναι να μπορέσουμε να το σταθεροποιήσουμε μέσα στο ποτήρι, ώστε το τμήμα που δεν έχει φύλλα να βρίσκεται μέσα στο νερό. Μετά, απλώς, περιμένουμε να ριζώσει. Αν μάλιστα βάλουμε μέσα στο δοχείο μερικά κομματάκια ξυλοκάρβουνο δεν θα χρειαστεί να αλλάξουμε καθόλου το νερό. Αν δεν το κάνουμε, θα πρέπει να αλλάζουμε το νερό κάθε εβδομάδα. Όταν εμφανιστούν αρκετές ρίζες, τότε μπορούμε πια να φυτέψουμε τη γαρδένια μας στο χώμα.
Η υγρασία του χώματος και της ατμόσφαιρας είναι απαραίτητη. Αφού βγουν οι πρώτες μικρές ρίζες γίνεται η μεταφύτευση σε μικρά γλαστράκια. Η δεύτερη μεταφύτευση γίνεται σε μεγαλύτερες γλάστρες, αφού όμως οι ρίζες πρώτα αναπτυχθούν και πιάσουν όλο το χώρο στα γλαστράκια.
Γλάστρες
Φυτεύουμε τη γαρδένια σε πλαστική γλάστρα με τρύπες στον πάτο για καλή αποστράγγιση. Αυτή είναι η καλύτερη επιλογή για να έχει το φυτό μας τη σωστή υγρασία. Καλή επιλογή είναι και ο τενεκές, σαν αυτούς που χρησιμοποιούν οι γιαγιάδες στα χωριά και στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά.
Κλάδεμα
Αφού το φυτό κάνει τον κύκλο της ανθοφορίας, κάτι που συμβαίνει δυο φορές: τέλος άνοιξης και αρχές φθινοπώρου, κλαδεύουμε κόβοντας από κάθε κλαδί το 1/3. Απομακρύνουμε όλα τα ξερά, κατεστραμμένα ή μπλεγμένα κλαδιά που εμποδίζουν τη διείσδυση του ήλιου και της ροής του αέρα. Μπορούμε να δώσουμε και ένα σχήμα στη γαρδένια μας καθώς την κλαδεύουμε. Στο κλάδεμα χρησιμοποιούμε μόνο καθαρά ψαλίδια κλαδέματος που τα έχουμε απολυμάνει για το κίνδυνο μετάδοσης ασθενειών.
Στον κήπο
Η γαρδένια δεν είναι ανθεκτική στις παγωνιές. Ωστόσο μπορεί σε ορισμένες περιοχές με ηπιότερο κλίμα να διατηρηθεί έξω στον κήπο και τον χειμώνα. Για να διατηρήσουμε το φυτό έξω σε κήπο, διαλέγουμε μια τοποθεσία με φιλτραρισμένο ηλιακό φως ώστε το φυτό να έχει κάποια προστασία το μεσημέρι. Πρέπει, επίσης, να προστατεύεται και από τους ανέμους. Η φύτευση της γαρδένιας έξω στο κήπο μπορεί να γίνει σε όξινο έδαφος με συμπλήρωμα τύρφης και οργανικής ουσίας, καλά αποστραγγιζόμενο και με καλό αερισμό. Ανοίγουμε λάκκο πλάτους δύο φορές το μέγεθος της μπάλας ρίζας της γαρδένιας και εξίσου βαθιά όσο το μέγεθος της γλάστρας. Όταν τοποθετούμε το φυτό μέσα στο λάκκο, να είμαστε σίγουροι ότι η κορυφή της μπάλας της ρίζας είναι ελαφρώς κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Συμπληρώνουμε με μείγμα φυσικού εδάφους και τύρφης γύρω από το φυτό και το απλώνουμε για να μην υπάρχουν κενά. Ποτίζουμε αρκετά και διατηρούμε συνέχεια νωπό το χώμα.
Ως φυτό εσωτερικού χώρου
Η γαρδένια μπορεί με επιτυχία να καλλιεργηθεί σε γλάστρες σε εσωτερικούς χώρους και αντιμετωπίζεται σαν φυτό εσωτερικού χώρου. Ωστόσο, όταν αναπτύσσεται η γαρδένια σε εσωτερικούς χώρους, θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι απαιτεί έντονο φως και υψηλή υγρασία. Δεν πρέπει να την τοποθετούμε σε άμεση ηλιακή ακτινοβολία, αλλά πρέπει το δωμάτιο να είναι φωτεινό και να δέχεται άφθονο φως. Οι ξηρές, μικρής διάρκειας ημέρες του χειμώνα θα είναι οι πιο δύσκολες για το φυτό μας, ειδικά εάν δεν της δίνουμε αρκετή υγρασία. Το άνοιγμα των φώτων, ώστε να μεγαλώσει η διάρκεια της ημέρας, είναι καλός τρόπος για να βελτιώσει τις συνθήκες φωτισμού κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
Παρακολουθούμε συχνά την υγρασία του φυτοχώματος και το ποτίζουμε, όποτε αυτό στεγνώνει.
Ασθένειες- Έντομα
Πολλά έντομα είναι εχθροί της γαρδένιας και μπορούν να προξενήσουν ζημιές στο φυτό εκτός αν τα προλάβουμε. Τα πιο βλαβερά είναι τα κοκκοειδή, οι ψείρες, ο τετράνυχος , ο θρίπας και ο αλευρώδης. Τα κοκκοείδη όπως και ο ψευδόκοκκος επικάθονται στο φυτό και δίνουν ζαρωμένη όψη στα φύλα. Είναι δύσκολο να καταπολεμηθούν ειδικά όταν είναι ανεπτυγμένα. Ο τετράνυχος κάνει επίσης ανάλογη ζημία ειδικά όταν ο καιρός είναι ζεστός και ξερός. Αυτά τα παράσιτα τρέφονται κυρίως με την κάτω πλευρά των φύλλων και δημιουργούν κηλίδες στην επιφάνεια τους. Γι’ αυτό και συνήθως τα αντιλαμβανόμαστε όταν ήδη έχουν προξενήσει αρκετή ζημιά. Η πτώση των μπουμπουκιών και η μη ανθοφορία τους πολλές φορές οφείλετε στις αφίδες και στους θρίπες που τα απομυζούν. Ελέγχουμε συχνά το φυτό και ψεκάζουμε προληπτικά με κατάλληλα προϊόντα ή αντιμετωπίζουμε με φυσικό τρόπο- για λεπτομέρειες εδώ.
Όταν δούμε ξερά, μαραμένα, κιτρινισμένα φύλλα και οτιδήποτε άλλο που δεν μας αρέσει κόβουμε ένα κλωναράκι και το πάμε στον ειδικό, αλλιώς υπάρχει κίνδυνος να χάσουμε το φυτό.
Συμβολισμός
Είναι σύμβολο της κρυφής αγάπης και του μυστικού έρωτα. Δηλώνει τον έρωτα και το πάθος και είναι από τα παραδοσιακά λουλούδια που φορούν οι άνδρες ως μπουτονιέρες. Τα λευκά της πέταλα, είναι ένδειξη της αγνότητας, της αθωότητας, της σεμνότητας και της ειλικρίνειας.
Για περισσότερα στοιχεία σχετικά με τον συμβολισμό της γαρδένιας διαβάστε εδώ.
Μικρά μυστικά
– Απομακρύνουμε τα σάπια φύλλα από το χώμα.
– Η γλάστρα δεν πρέπει να είναι σε πιατάκι. Όσο και να μας βολεύει, δυστυχώς θα πρέπει να υπάρχει κενό κάτω από την γλάστρα, ώστε να γίνεται σωστή αποστράγγιση και να διατηρούνται υγιείς οι ρίζες της.
– Αφαιρούμε τα λουλούδια μόλις αρχίσουν να μαυρίζουν και να ξεραίνονται . Αυτό θα οδηγήσει στην εμφάνιση νέων ανθίσεων.
– Η γαρδένια είναι αειθαλές φυτό, δηλαδή ανανεώνει τα φύλλα της όλο το χρόνο. Άρα, όταν τα φύλλα της πέφτουν δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχει κάποιο πρόβλημα, απλώς τα παλιά κιτρινίζουν και πέφτουν, ενώ την ιδία στιγμή εμφανίζονται μέσα από τις κορυφές νέα φύλλα.
– Επίσης, το κιτρίνισμα των φύλλων είναι κάτι φυσιολογικό όταν τα φυτά είναι κοντά στην ανθοφορία και «πιέζονται» για να λειτουργήσουν εντονότερα. Η περίπτωση αυτή είναι τελείως διαφορετική από την εικόνα που εμφανίζει το φυτό λόγω της έλλειψης σιδηρού. Στην πρώτη όλο το φύλλο είναι κίτρινο, ενώ στη δεύτερη τα νευρά μένουν πράσινα.
– Όταν δούμε ότι οι μύτες των φύλλων γίνονται καφέ, αιτία είναι η ξηρή ατμόσφαιρα.
– Τους χειμερινούς μήνες, κι εφόσον τα φυτά είναι σε σημεία εκτεθειμένα στο κρύο, καλό είναι να προστατεύονται με κάποιο νάυλον για αντιπαγετική προστασία. Εναλλακτικά, μπορούμε να μεταφέρουμε και στο εσωτερικό του σπιτιού αλλά σε ένα σημείο καλά αεριζόμενο, φωτεινό και μακριά από τα σώματα θέρμανσης.
Επιμέλεια – Επεξεργασία: Β. Βίνος
