Χάρης Αττώνης: Μας μιλάει για το θέατρο, την ζωή, το παρόν και το μέλλον!

γράφει ο Τάσος Μπιμπισίδης

Θα σε πάρω από τα μούτρα! Γιατί είσαι ηθοποιός;

Γιατί δεν ξέρω αν θα μπορούσα να είμαι κάτι άλλο. Και το λέω χωρίς ίχνος (μελό)δραματικότητας. Απλώς, νιώθω πλέον ότι είναι το μόνο πράγμα που ξέρω να κάνω, που νιώθω καλά μέσα σε αυτό, που παρά τις αντιξοότητες, αυτό έχω σπουδάσει, έχω μελετήσει, έχω αγαπήσει όσο τίποτα. Ενδεχομένως, θα μπορούσα να κάνω κι άλλα πράγματα και το σκέφτομαι συχνά, αλλά όσο περνούν τα χρόνια, το να αρχίζεις από το μηδέν δεν είναι το πιο γοητευτικό πράγμα στον κόσμο. Ή μπορεί και να ‘ναι. Σίγουρα, πάντως, αναρωτιέμαι κι εγώ συχνά γιατί είμαι ηθοποιός. Εύχομαι βέβαια αυτό να μην είναι η πρώτη ερώτηση που κάνει κάποιος όταν με βλέπει στο θέατρο…

Νομίζω ότι οι ηθοποιοί βλέπετε τα πράγματα με έναν άλλον τρόπο, με μια δική σας ματιά που δεν μπορώ ακριβώς να προσδιορίσω! Εσύ πως τα βλέπεις;

Δε θα σου πω ψέματα, ότι δεν υπάρχουν μέρες που τα βλέπω όλα μάταια, μαύρα, ατελέσφορα και κυρίως χωρίς προοπτική. Μας στέρησαν το μέλλον πολύ άχαρα, πολύ βίαια και απρόσμενα. Ξέρεις, αυτό που νομίζω λείπει σήμερα περισσότερο από ποτέ είναι αυτό το άγγιγμα. Η μοναξιά που βιώνω γύρω μου είναι τεράστια. Σαν να μούδιασε η ψυχή μας, το βλέμμα μας, οι αντοχές μας. Άρα, πρέπει να επιλέγουμε πράγματα που μας κρατάνε ζωντανούς και μας φέρνουν κοντά, γιατί στον δικό μου πλανήτη θέλω να πιστεύω πως αυτό έχουν ανάγκη οι άνθρωποι! Τα πράγματα από την άλλη σχετικά με τους ηθοποιούς δεν ήταν ποτέ εύκολα, τουλάχιστον όπως τα έχω βιώσει εγώ στο δικό μου μικρό κόσμο που ζω και εργάζομαι. Η τωρινή κατάσταση, ωστόσο, τολμώ να πω μας έφερε λίγο πιο κοντά, λίγο περισσότερο αντιμέτωπους με τις ανάγκες μας, τα όνειρά μας, τα γιατί και τα πώς μας και ξεκαθάρισε μέσα μας το τοπίο. Ποτέ δεν κάναμε θέατρο για την ευκολία, για τα λεφτά, για τη δόξα. Άρα, ένα παραπάνω, τώρα κάνουμε θέατρο γι αυτό που μπορεί να είναι η πραγματική του ουσία κι αυτή την ελπίδα ότι με ένα μικρό κλείσιμο του ματιού μας στη σκηνή, μπορούμε να προκαλέσουμε μια τεράστια αλλαγή στον κόσμο. Ή τουλάχιστον στο διπλανό μας! Θα τον κάνουμε να γελάσει, να συγκινηθεί. Θα μοιραστούμε μια εικόνα, μια ιστορία, μια εμπειρία. Αυτό, για μένα τουλάχιστον, είναι πολύ σπουδαίο. Το να παραμένουμε δημιουργικοί και να παράγουμε κάτι που μπορεί να βοηθήσει με τον ελάχιστο τρόπο.

Άρα το θέατρο μπορεί να μας βοηθήσει να δούμε αλλιώς τα πράγματα;

Το θέατρο είναι μια γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων. Ένα μέσο το οποίο μπορεί να σου δώσει τα κλειδιά – και όχι να σε καθοδηγήσει, εκτός κι αν μιλάμε για προπαγάνδα – για να βρεις απαντήσεις σε άλυτα ερωτήματα, να σε κάνει να ονειρευτείς ή έστω να ξεφύγεις για λίγο από την καθημερινότητα. ‘Οσο είμαστε ανοιχτοί, το παραμικρό μπορεί να μας βοηθήσει να δούμε αλλιώς τα πράγματα, πόσο μάλλον κάτι που εξ ορισμού έχει, ή θα έπρεπε να έχει, και διδακτικό χαρακτήρα. Δεν ξέρω αν η τέχνη είναι πολυτέλεια και δε με αφορούν οι γενικές θεωρήσεις περί κουλτούρας, τα πρέπει, οι νόρμες και μια ελιτίστικη νοοτροπία γύρω από το τι είναι τέχνη. Σαφώς δεν μπορούν να αρέσουν ή να αφορούν όλα όλους, αλλά για αυτό ακριβώς πρέπει να υπάρχει πολυφωνία σε όλες τις μορφές δημιουργίας.

Εσένα πως σε έχει βοηθήσει η Τέχνη σου στην ζωή σου;

Με έχει βοηθήσει στην κοινωνικοποίηση, μιας και η φύση μου είναι αρκετά κλειστή και ντροπαλή, στην αυτοπεποίθηση, στην οργάνωση, στην πειθαρχεία, στο να θεωρώ πως τίποτα δεν είναι δεδομένο και πόσο μάλλον δικό σου. Μου έχει καταπατήσει τον εγωισμό, με έχει αποθεώσει, με έχει μικρύνει σε επίπεδο αφανισμού, με έχει απογειώσει και το βασικότερο, μου βάζει διαρκώς ερωτηματικά εκεί που θα έβλεπα μόνο τελείες!

Ζούμε ωστόσο σε μια πόλη που αναλογικά με τον πληθυσμό της και τα δεδομένα της, έχει παρά πολλές θεατρικές σκηνές. Τι πρέπει να γίνει πιστεύεις με αυτή την υπέρ-πληθώρα παραστάσεων αλλά και με το κλείσιμο πολλών μικρών σκηνών στο κέντρο που έχει δρομολογηθεί;

Είναι τόσο μεγάλο θέμα αυτό που θίγεις που θα θέλαμε πολλές ώρες, πολύ μελάνι ή πολλά πίξελ και πάλι δε θα το καλύπταμε μιας και υπάρχουν τόσοι παράγοντες που πρέπει να λάβουμε υπόψη μας. Σε μια χώρα γενέτειρα, όπως της αρέσει να διατυμπανίζει, του θεάτρου, χωρίς ίχνος θεατρικής παιδείας, με ένα σωρό δραματικές σχολές, χωρίς βασικές προϋποθέσεις επιλογής των μαθητών και χωρίς υψηλά στάνταρ διδασκαλίας και τεχνικής πάνω στην υποκριτική τέχνη, είναι μοιραίο να υπάρχει ένα υπερβολικά μεγάλο ποσοστό άνεργων ηθοποιών. Από την άλλη, για ποιο λόγο αυτοί οι ηθοποιοί να μη συσπειρώνονται σε ομάδες, γιατί να μην επανδρώνουν άδειους χώρους, γιατί να μη δημιουργούν και να προσφέρουν στον κόσμο ένα τρόπο διασκέδασης, ακόμα και συνοικιακό; Γιατί δηλαδή είναι πιο λογικό κάθε γειτονιά να έχει δέκα μπαρ, μεζεδοπωλεία, καφετέριες και όχι θέατρα, γκαλερί, συναυλιακούς χώρους; Γιατί όλο και περισσότεροι άνθρωποι να μη βρίσκουν διέξοδο στη δημιουργία, όποιας μορφής και γιατί οι ηθοποιοί θα πρέπει να δουλεύουν ως σερβιτόροι ή γιατί σώνει και ντε πρέπει σε όλα να βάζουμε ταμπέλες “καλό” ή “κακό” ή “ποιοτικό” ή “εμπορικό”; Γιατί, παράλληλα, κάποιοι θίασοι να παίρνουν υπερογκώδεις επιδοτήσεις και κάποιες ομάδες να ζουν μόνο από το εισιτήριο, που μπορεί να είναι τόσο χαμηλό όσο 5 ευρώ και πάλι κάποιοι να το θεωρούν ακριβό; Γιατί να θεωρείται αυτονόητο πως όταν είσαι ηθοποιός, πρέπει να μην έχεις καμία οικονομική απαίτηση και πως θα τα περνάς “φοιτητικά” ως τα βαθιά γεράματα; Και από την άλλη, γιατί το Εθνικό Θέατρο, και ο κάθε κρατικοδίαιτος ή επιδοτούμενος οργανισμός να μην αφήνει λίγο χώρο σε νέους καλλιτέχνες στα τόσα άδεια κτίρια που χρησιμοποιούνται ενίοτε από μεγάλους και γνωστούς δημιουργούς, μα τον περισσότερο καιρό παραμένουν άδεια να ρημάζουν; Κάθε χρόνο ξεχωρίζουν πολλές “περιθωριακές” παραστάσεις, από τον κόσμο που ψάχνεται – και το ίντερνετ και ειδικά sites όπως το δικό σας έχουν βοηθήσει πολύ σε αυτό. Γιατί λοιπόν δε δίνεται ένα βήμα σε αυτές τις ομάδες, παρέχοντάς τους την ελάχιστη βοήθεια; Πολλά ερωτηματικά, μα προφανώς ο καθένας ψάχνει να βρει τις δικές του απαντήσεις και να επιβιώσει μέσα σε όλο αυτό το χάος. Παρ’ όλα αυτά, στη δημοκρατία υπάρχει χώρος για όλους. Ή θα έπρεπε να υπάρχει. Και το φιλτράρισμα είναι μια υγιής διαδικασία. Το φιλτράρισμα, όχι ο εξ ορισμού ευνουχισμός.

Έρχεσαι μετά από δυο πολύ επιτυχημένες σεζόν από το Bios και το 104, όπου παρουσίασες το «I am my own wife». Δύσκολη, απαιτητική και τολμηρή δουλειά. Τώρα που πέρασε ο καιρός, πως βλέπεις αυτή την επιτυχία που έκανε η παράσταση;

Νιώθω πολύ τυχερός που έχω αυτήν την παράσταση στις αποσκευές μου. Δούλεψα τόσο πολύ και έφτασα στα όριά μου, αλλά και πάλι ένιωσα ότι είχα κι άλλα να δώσω. Η αγάπη του κόσμου με έκανε να πιστεύω ότι καλά κάνω και προσπαθώ όλα αυτά τα χρόνια. Όλα γίνονται για κάποιο λόγο. Μιλάω καθαρά για την επιτυχία που μας χάρισε ο κόσμος και επιλεκτικά κάποιοι άνθρωποι που πίστεψαν στην παράσταση και την προώθησαν, ο καθένας με τον τρόπο και τα μέσα που διέθεταν. Έχοντας στα χέρια σου ένα τόσο σπουδαίο κείμενο και με τόσο εξαίρετους συνεργάτες, δεν περίμενα τίποτα λιγότερο να σου πω την αλήθεια. Είχα άγχος μόνο για τις δικές μου δυνατότητες γιατί σαφώς ήταν το πιο απαιτητικό πράγμα που έχω κάνει. Μετά από αυτό, όμως, ξέρω πια 100% τι επιζητώ από τη δουλειά μου, τους συνεργάτες μου και από μένα τον ίδιο. Ήταν σαν να ξαναπήγα σε σχολή.

Φαντάζομαι δέθηκες ιδιαίτερα με τα πρόσωπο του έργου, καθότι και μονόλογος. Είναι εύκολο να αποχωρίζεσαι έναν ρόλο που έχεις δουλέψει τόσο πολύ;

Όχι, δεν είναι εύκολο και η συγκίνηση ήταν μεγάλη. Κρατώντας όμως απόσταση πλέον, μετά από τόσο καιρό, ξέρω πως θα το κουβαλάω μέσα μου για πάντα. Η Σαρλότε και η παρέα της, οι 39 υπόλοιποι ρόλοι που υποδυόμουν, είναι ένας ολόκληρος κόσμος που με δίδαξε πολύτιμα πράγματα, τόσο για το θέατρο όσο και για την ίδια τη ζωή, και είμαι ευγνώμων!

Φέτος  από την άλλη ανήκεις στην ομάδα του «Γαμ.»! Τι σημαίνει «Γαμ.»;

Το «Γαμ.» ήρθε μετά το «I Am My Own Wife» και ήταν σαν αποθεραπεία, μιας και βρισκόταν ακριβώς στην απέναντι όχθη. Δηλαδή με μια πολυπληθής ομάδα νέων ανθρώπων και με ένα κείμενο φρέσκο και συμπυκνωμένο, με σκοπό τη συμμετοχή μας στο Bob Festival για δυο μόλις παραστάσεις. Οι αυτοσχεδιασμοί, το παιχνίδι και η διάθεση όλων όσοι συμμετέχουν στο «Γαμ.» έφτιαξαν μια παράσταση που μιλάει για τη ζωή, στις μικρές απρόσμενες στιγμές της, με τόσο ρεαλιστικό και συνάμα τόσο ποιητικό τρόπο. Σαν να ρίχνει ο λόγος της Έσσλιν αστερόσκονη ποίησης στα κενά της πεζής μας καθημερινότητας και η σκηνοθεσία του Μπογδάνου χρώματα και χαμόγελα στο μονόχρωμο ψυχισμό μας. Όσο για το τι σημαίνει «Γαμ.» θα το μάθετε αν έρθετε στην παράσταση…

 Διάβασα κάπου ότι πρόκειται για.. ‘’μια παράσταση για τον σεβασμό στην ιστορία του άλλου’’. Έχουμε μάθει να ακούμε και να δείχνουμε σεβασμό στους γύρω μας;

Στην εποχή της ταχύτητας, της εικόνας, της ανεξέλεγκτης πληροφόρησης, των κοινωνικών δικτύων και των ασύνδετων μονολόγων, έχουμε μάθει περισσότερο να σχολιάζουμε, παρά να παίρνουμε θέση, πόσο δε μάλλον να ακούμε και να σεβόμαστε. Πολύ φοβάμαι ότι συχνά τρομάζω με το πόσο επικριτικοί και σκληροί γινόμαστε με τους γύρω μας, και δεν εξαιρώ τον εαυτό μου. Γι αυτό και η ευγένεια σε ένα όμορφο πρόσωπο με την υπογράμμιση χαμόγελου, συχνά μας ξενίζει και μας φαίνεται υπερβολική ή και αμήχανη. Εγώ, ωστόσο, από μικρός δεν έμαθα το χέρι-χέρι και αυτό νομίζω μου λείπει και θα το επιζητώ μια ζωή. Κι ελπίζω όσοι το έμαθαν, να βρουν τρόπο να το διδάξουν και στους υπόλοιπους εμάς που δεν είμαστε ανεπίδεκτοι μαθήσεως.

Η πραγματικότητα αλλά και οι αμέτρητες φασιστικές κρούσεις που βλέπουμε συνέχεια πλέον γύρω μας, μάλλον επιβεβαιώνουν αυτό που λες. Τι πρέπει να αλλάξει;

Τι να αλλάξει; Η κοινωνία μας συθέμελα. Το πως ζούμε, σκεφτόμαστε και πράττουμε. Πόσο περιθωριοποιούμε το διαφορετικό, πόσο στιγματίζουμε το ακατανόητο, πόσο αρνούμαστε το προφανές. Είμαστε μια κλειστή κοινωνία, πάντα ήμασταν. Όλες αυτές οι αναταράξεις τις τελευταίες δεκαετίες που αφορούν στο γεωγραφικό, πολιτικό και οικονομικό κομμάτι, με την ταυτόχρονη προσέλευση μεταναστών, μας έριξε στα βαθιά. Ο καθένας μας ή έμαθε κολύμπι άτσαλα, ή άρχισε να βουλιάζει και πήρε μαζί του κι άλλους στην προσπάθειά του να σωθεί. Δεν υπάρχουν δικαιολογίες. Όλοι είχαμε τις ίδιες ευκαιρίες, τα ίδια ερεθίσματα, τις ίδιες συνθήκες. Δεν ξέρω, ποτέ δεν ήξερα, και δεν κατανοούσα πώς επιλέγεις το σκοτάδι αντί για το φως. Πρέπει να αλλάξει, φοβάμαι, ο τρόπος που κοιτάζουμε τον κόσμο. Και το τι βλέπουμε. Όχι τι θέλουμε να δούμε. Ο πλανήτης είναι γεμάτος χρώματα. Η Ελλάδα είναι μέρος του πλανήτη. Όχι πάνω από τον πλανήτη. Κι όσοι αναμασούν εθνικόφρονες, παλιομοδίτικες, απερίσκεπτες θεωρήσεις για τη μοναδικότητα του έθνους μας, την βουλιάζουν ολοένα και περισσότερο στο σκοτάδι. Και σε αυτό πρέπει να πάμε κόντρα…