Ορχιδέες, φυτά εξωτικής ομορφιάς!

Σε όλους μας είναι γνωστά αυτά τα πολύ όμορφα φυτά. Πρόκειται για φυτά τροπικής προέλευσης που έχουν αναφορά από την εποχή των δεινοσαύρων ακόμα και μέσω της εξελικτικής τους διαδικασίας κατάφεραν να φτάσουν ως το σήμερα με εξαιρετικά μεγάλη ποικιλομορφία.

Η βοτανική τους ταξινόμηση στην οικογένεια Orchideaceae διακρίνει πάνω από 800 γένη με πάνω από 35000 είδη, γεγονός που μαρτυρεί το εύρος των μορφολογικών χαρακτηριστικών που μπορεί να έχει μια Ορχιδέα. Ορχιδέες μπορεί να βρεθούν στον ισημερινό, την αρκτική τούνδρα και παντού  μεταξύ αυτών. Ο λόγος για αυτή τη διαφορετικότητα έγκειται στην εκπληκτική ικανότητα της ορχιδέας να προσαρμόζεται στο εκάστοτε περιβάλλον. Με τόσες πολλές διαφορετικές ποικιλίες ορχιδέας που ευδοκιμούν σε τόσες πολλές διαφορετικές συνθήκες, είναι σχετικά εύκολο να βρεθεί μια ορχιδέα που είναι κατάλληλη για τις δικές μας συνθήκες.

Το να μάθουμε να ξεχωρίζουμε τα βασικά τους είδη όπως και το να μάθουμε να τις φροντίζουμε αποτελεί μία πρόκληση. Αν ασχοληθούμε με τις ορχιδέες είναι σίγουρο ότι θα τις εντάξουμε με χαρά στα φυτά που στολίζουν το χώρο μας και δεν θα τις αποχωριστούμε ποτέ.

Τα βασικά τους είδη

Οι ορχιδέες συνήθως ομαδοποιούνται σε δύο ευρείες κατηγορίες που χαρακτηρίζονται από τις συνήθειες ανάπτυξης τους.

Monopodial – μονόκλωνες –  ορχιδέες

Έχουν ένα ενιαίο, όρθιο στέλεχος, με φύλλα τοποθετημένα το ένα απέναντι από το άλλο κατά μήκος του στελέχους. Το στέλεχος του λουλουδιού βγαίνει  από τη βάση των ανωτέρων φύλλων. Τέτοιες ορχιδέες είναι οι Phalaenopsis και vandas.

Phalaenopsis: Οι πιο γνωστές ορχιδέες για ανάπτυξη σε γλάστρα και διακόσμηση εσωτερικών χώρων. Είναι πολύ εύκολες στην καλλιέργεια και ανθίζουν για μεγάλο διάστημα. Έχουν κατακόρυφη ανάπτυξη και μπορεί να δημιουργούν εναέριες ρίζες. Αναπτύσσουν λίγα αλλά μεγάλα φύλλα στη βάση τους με δερματώδη υφή. Τα άνθη εμφανίζονται ομαδικά, σε ταξιανθίες, πάνω σε στελέχη με μεγάλο μήκος. Κάθε φυτό μπορεί να έχει 2-4 ταξιανθίες, κάθε μία από τις οποίες έχει 8-10 άνθη. Τα άνθη είναι πολύ εντυπωσιακά με διάφορα χρώματα και διάμετρο 8-10 cm. Συνήθως εμφανίζονται στο τέλος του χειμώνα με αρχές της άνοιξης. Πάνω στο φυτό τα άνθη μπορεί να διαρκέσουν μέχρι και τρεις μήνες. Τα κομμένα άνθη μπορούν να διατηρηθούν για 1-2 εβδομάδες από όταν κοπούν.

Vanda: Έχουν πολύ μεγάλη αξία στην παραγωγή κομμένου λουλουδιού. Τα άνθη τους είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακά, πολλές φορές αρωματικά και με μεγάλη διάρκεια. Τα κομμένα λουλούδια διαρκούν περίπου για τρεις εβδομάδες. Σαν καλλωπιστικά φυτά δεν θεωρούνται εύκολα στη συντήρησή τους καθώς χρειάζονται τακτικές περιποιήσεις και ιδιαίτερες συνθήκες ανάπτυξης.

Sympodial – πολύκλωνες-  ορχιδέες

Μεγαλώνουν οριζοντίως, με την έκπτυξη  νέων βλαστών από το παλιό  ρίζωμα. Φύλλα και λουλούδι τοποθετούνται  στην κορυφή των νέων βλαστών. Μεγάλο μέρος των  sympodial ορχιδέων αποτελούν οι pseudobulbs, οι οποίες έχουν υπερτροφικούς  βλαστούς που αποθηκεύουν νερό και θρεπτικά συστατικά για να βοηθήσουν το φυτό να επιβιώνει σε περιόδους παρατεταμένης ξηρασίας. Sympodial ορχιδέες είναι οι cymbidium, Oncidium και Dendrobium.

Cymbidium: Επίσης καλλιεργούνται σε γλάστρες, αλλά μπορούν την άνοιξη και το καλοκαίρι να διακοσμήσουν και εξωτερικούς χώρους, αρκεί να προστατεύονται από τον ήλιο. Έχουν οριζόντια ανάπτυξη και δημιουργούν πολλά φύλλα, λεπτά και μακρόστενα με μήκος περίπου 60 cm. Τα άνθη αναπτύσσονται σε ταξιανθίες πάνω σε μακριά στελέχη. Τα νεαρά φυτά δημιουργούν 4-5 ταξιανθίες και τα μεγαλύτερα μέχρι και 30. Κάθε ταξιανθία έχει 10-25 άνθη. Οι περισσότερες ορχιδέες Cymbidium ανθίζουν τον Φεβρουάριο – Μάιο, ενώ τα κομμένα άνθη μπορούν να διατηρηθούν για 4-6 εβδομάδες.

Dendrobium: Έχουν πολύ κομψά άνθη και στην αυτοφυή μορφή τους ζουν σε κορμούς δέντρων. Χρησιμοποιούνται κυρίως στην ανθοδετική αφού δημιουργούν ανθικά στελέχη με μήκος έως 1 m και μέχρι 100 άνθη. Τα περισσότερα είδη το χειμώνα πέφτουν σε λήθαργο και αναβλαστάνουν την άνοιξη.

Oncidium : Είναι μια από τις ανθεκτικότερες ορχιδέες που μπορούμε να αποκτήσουμε, επίσης, αποτελεί ένα από τα πιο εμπορικά και διαδεδομένα υβρίδια. Μπορεί σποραδικά να ανθίσει όλο τον χρόνο με προτίμηση το φθινόπωρο ή την αρχή του καλοκαιριού, ενώ πολύ συχνά ανθίζει 2 ή και 3 φορές τον χρόνο με την προσθήκη της άνοιξης. Αν η θερμοκρασία πέσει για μερικές μέρες γύρω στους 14-16C τότε αρχίζει να αναπτύσσει ανθοφόρους με πολλές διακλαδώσεις και πολλά μικρά έντονα κίτρινα διάστικτα με καφέ λουλούδια. Καλό είναι τον χειμώνα η θερμοκρασία να μην πέσει κάτω από 12C ενώ το καλοκαίρι να μην ξεπεράσει τους 29C. Του αρέσει το δυνατό φως και απολαμβάνει την απευθείας έκθεση στον ήλιο κατά τις πρωινές ή απογευματινές ώρες εκτός από την περίοδο του καλοκαιριού που ίσως πάθει έγκαυμα.
Καλό είναι να ποτίζεται αφού στεγνώσει καλά και να μεταφυτεύεται κάθε 2 – 2,5 χρόνια σε φρέσκο υπόστρωμα.

Οι ορχιδέες μπορούν επίσης να χαρακτηριστούν από τον εγγενή βιότοπο τους, ο οποίος δίνει μια ένδειξη για τα επίπεδα της θερμοκρασίας, υγρασίας και  φωτός  που προτιμούν.

Ορχιδέες εγγενής στις υγρές τροπικές συνθήκες, όπως Phalaenopsis και paphiopedilum, προτιμούν τη διάρκεια της ημέρας θερμοκρασίες 22 ° έως 30 ° C , με 80 έως 90 τοις εκατό υγρασία. Προτιμούν ανατολικό – νοτιοανατολικό προσανατολισμό όπου το φως δεν είναι πολύ έντονο.

Ορχιδέες με ζεστό κλίμα, συμπεριλαμβανομένων cymbidiums και dendrobiums, έχουν συνηθίσει σε μια μέση θερμοκρασία των 13 ° έως 21 ° C , μια σταθερή προμήθεια της υγρασίας και καλή κυκλοφορία του αέρα. Είναι γενικά ευχαριστημένες σε ένα παράθυρο που βλέπει στο νότο, αν και μπορεί να χρειαστεί μια μικρή σκίαση κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.

Οι Cattleyas και μερικές oncidiums προτιμούν μέρη που οι μέρες είναι ξηρές και σχετικά δροσερές. Ανέχονται  μια μακρά περίοδο ανομβρίας με θερμοκρασίες από 28 ° ή 30 ° C, που ακολουθείται από μια ξεχωριστή περίοδο υγρασίας. Η ανάγκη τους για φως είναι υψηλή, οπότε θα πρέπει να τοποθετούνται σε ένα ηλιόλουστο, παράθυρο που βλέπει στο νότο.

Cattleya: Είναι ίσως οι ορχιδέες με τα πιο εντυπωσιακά άνθη. Χρησιμοποιούνται κυρίως για το κομμένο λουλούδι τους αφού σαν γλαστρικά φυτά δεν αναπτύσσουν πολλά άνθη και υποφέρουν από τις θερμοκρασιακές διακυμάνσεις. Τα κομμένα λουλούδια έχουν διάρκεια ζωής 1-2 εβδομάδες.

Ορχιδέες σε μεγάλο υψόμετρο, όπως masdevallia και epidendrum, αναπτύσσονται στα δάση μέσα στα σύννεφα όπου η μέση θερμοκρασία είναι 15 ° έως 20 ° F, και η υγρασία είναι πολύ υψηλή. Αυτές οι ορχιδέες προτιμούν φιλτραρισμένο φως που δεν είναι πολύ έντονο.

Φροντίδα 

Με 30.000 διαφορετικά είδη ορχιδέας, είναι αδύνατο να δοθούν γενικές οδηγίες για τη φροντίδα και την καλλιέργεια. Ωστόσο, από την όψη μιας ορχιδέας, μπορούμε να συμπεράνουμε τις προτιμήσεις της για το φως, το νερό, και το υπόστρωμα ανάπτυξης. Τα ίδια τα φυτά θα μας βοηθήσουν καθώς οι ορχιδέες θα μας δείξουν άμεσα, αν τους αρέσει το περιβάλλον που δημιουργήσαμε ή όχι. Τα φύλλα τους είναι ο καθρέφτης της υγείας τους, παρατηρώντας τα, λοιπόν, συχνά και προσεκτικά θα μπορέσουμε να διαφοροποιήσουμε τις συνθήκες και να λύσουμε τυχόν προβλήματα.

Οι ορχιδέες δεν είναι τα υπερευαίσθητα, δύσκολα φυτά που οι περισσότεροι πιστεύουμε ότι είναι. Δεν είναι τυχαίο ότι αποτελούν ίσως τη μεγαλύτερη ομάδα φυτών στη γη, σε αντίθεση με την εντύπωσή μας ότι πρόκειται για σπανιότατα φυτά που απλώς εισάγονται από εξωτικούς προορισμούς. Όπως και τα άλλα φυτά που καλλιεργούμε στο σπίτι μας μπορούν να τα καταφέρουν εφόσον καλύψουμε τις βασικές τους ανάγκες. Επίσης, οι ορχιδέες έχουν πολύ μεγάλη διάρκεια ζωής, κάτω από ιδανικές συνθήκες. Κάποια είδη ορχιδέας είναι πιο εύκολα από άλλα και γι’ αυτό προσφέρονται σαν πρώτη προσπάθεια για τους μη έχοντες εμπειρία σε αυτά τα φυτά.

Πότισμα

Οι περισσότερες ορχιδέες μπορούν να ανεχθούν την ξηρασία πολύ καλύτερα από ότι μπορούν να αντέξουν την υπερβολική υγρασία. Τίποτα δεν σκοτώνει μια ορχιδέα ταχύτερα από το στάσιμο νερό μέσα στη γλάστρα της. Χωρίς επαρκή κυκλοφορία του αέρα, τα φυτά  ασφυκτιούν και πεθαίνουν.

Στο σωστό πότισμα υπάρχουν δύο βασικοί παράγοντες, η συχνότητα και ο τρόπος.

Συχνότητα: Η σωστή συχνότητα διαφέρει μεταξύ ειδών, μεγέθους γλάστρας, σημείου τοποθέτησης, εποχής κλπ. Πάντα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη τις ανάγκες του κάθε φυτού και τον κύκλο στον οποίο βρίσκεται. Έναν εύκολος τρόπος είναι ότι οι ορχιδέες πρέπει να ποτίζονται μόλις οι ρίζες στεγνώσουν. Ανάλογα με το είδος και την φυσιολογία του φυτού ο χρόνος ποτίσματος αλλάζει στο αν πρέπει να ποτίσουμε αφού στεγνώσουν εντελώς οι ρίζες ή λίγο πριν στεγνώσουν.  Για παράδειγμα σε ορχιδέες με ψευδοβολβούς όπως τα Oncidium, καλό είναι οι ρίζες να στεγνώνουν εντελώς μεταξύ ποτισμάτων, ενώ σε ορχιδέες όπως οι phalaenopsis που δεν έχουν αποθηκευτικά όργανα, θα πρέπει να ποτίζουμε πριν στεγνώσουν εντελώς. Γενικά, ακολουθούμε τον κανόνα μία με δύο φορές την εβδομάδα το καλοκαίρι και κάθε 10-12 μέρες το χειμώνα.

Τρόπος: Ο τρόπος ποτίσματος είναι και αυτός σημαντικός. Η καλύτερη μέθοδος να ποτίσουμε τις ορχιδέες είναι βυθίζοντας τη γλάστρα μας σε λεκάνη ή κουβά που περιέχει χλιαρό -όχι κρύο- νερό, την αφήνουμε για λίγα λεπτά να τραβήξει όσο νερό χρειάζεται ώστε να βραχεί καλά όλο το “χώμα” της και μετά την αφήνουμε να στεγνώσει και να βγάλει το επιπλέον νερό. Μπορούμε να καταλάβουμε πότε έχει ποτιστεί σωστά παρατηρώντας τις ρίζες, οι ρίζες που απορρόφησαν όσο νερό μπορούν έχουν ομοιόμορφο πράσινο χρώμα ενώ σε αντίθετη περίπτωση έχουν πράσινες και λευκές κηλίδες. Ιδανικά χρησιμοποιούμε νερό βροχής που είναι απαλλαγμένο από χημικά πρόσθετα.

Σε περίοδο ανθοφορίας προσέχουμε να μη πιτσιλίσουμε τα λουλούδια με νερό γιατί περιορίζει τη διάρκεια των ανθέων.

Ποτέ δεν αφήνουμε την ορχιδέα να πατάει σε νερό, αδειάζουμε ανελλιπώς το πιατάκι της γλάστρας μας γιατί το σάπισμα των ριζών συμβαίνει πολύ γρήγορα.

Μετά τη μεταφύτευση οι περισσότερες ορχιδέες δεν αναπτύσσονται για αρκετούς μήνες γι΄αυτό και το νερό πρέπει να παρέχεται με μεγάλη φειδώ κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου αναπροσαρμογής.

Βοηθάει πολύ να ψεκάζουμε λίγο νερό πάνω από τα φύλλα της ορχιδέας. Αυτό τους θυμίζει το φυσικό τους περιβάλλον και δημιουργεί ένα άνετο επίπεδο υγρασίας στον αέρα γύρω από τα φυτά μας.

Λίπανση

Λιπαίνουμε με ειδικό λίπασμα για ορχιδέες , σε υδροδιαλυτή μορφή στο νερό του ποτίσματος κάθε 15 μέρες την άνοιξη , κάθε 20 περίπου το καλοκαίρι και μια φορά το μήνα το φθινόπωρο. Καθώς είναι ολιγαρκή φυτά, ένα σύνηθες λάθος είναι η υπερβολική τους λίπανση.

Αραιώνουμε το λίπασμα περισσότερο από ότι  θα κάναμε για άλλα φυτά. Η λίπανση πρέπει να εφαρμόζεται μόνο όταν τα φυτά βρίσκονται σε ενεργό βλάστηση. Αυτό σημαίνει ότι οι περισσότερες ορχιδέες δεν πρέπει να λιπανθούν στην καρδιά του χειμώνα ή αμέσως μετά τις μεταφυτεύσεις.

Φωτισμός

Για καλύτερα αποτελέσματα, θα πρέπει να υπάρχει 12-14 ώρες φως κάθε μέρα, όλο το χρόνο. Σε ένα τροπικό περιβάλλον, η διάρκεια και η ένταση του φυσικού φωτός δεν μεταβάλλεται όπως συμβαίνει σε εύκρατα κλίματα. Για το λόγο αυτό, μπορεί να χρειαστεί να συμπληρώσουμε   με τεχνητό φως για να τις κρατήσουμε  υγιείς  κατά τους χειμερινούς μήνες. Κάποιες ώρες – έστω και λίγες-  στο σκοτάδι είναι απαραίτητες για τη συνολική ανάπτυξη και υγεία του φυτού. Δεν τοποθετούμε τις γλάστρες μας σε σημεία όπου υπάρχει φως όλο το 24ωρο –  και τεχνητό φως, γιατί το φυτό μας θα αποσυντονιστεί, δεν θα ανθίσει και ίσως να κινδυνέψει.

Νότια – νοτιοανατολικά παράθυρα είναι συνήθως το καλύτερο σημείο για ορχιδέες. Δυτικά παράθυρα μπορεί να είναι πολύ ζεστά, και τα βόρεια συνήθως είναι πολύ σκοτεινά. Εάν δεν έχουμε ένα καλό παράθυρο για τις ορχιδέες μας, είναι θεμιτό μια πηγή τεχνητού φωτισμού.

Παρατηρούμε τα φύλλα της ορχιδέας μας αν αμφιβάλλουμε για την επάρκεια του φωτισμού, θα μας δώσουν χρήσιμες ενδείξεις. Το χρώμα του υγιούς φυλλώματος είναι ανοιχτό πράσινο στον τόνο που έχει το γκαζόν. Αν παρατηρήσουμε κάποιες κηλίδες χρώματος σαν φακίδες ή το πράσινο σκουρύνει λίγο, το φυτό μας δέχεται τη μέγιστη ποσότητα φωτός που μπορεί να ανεχθεί. Αυτή είναι και η ιδανική ποσότητα για να εξασφαλίσουμε καλή ανθοφορία.

Αν αντίθετα τα φύλλα ξεθωριάσουν και αρχίσουν να κιτρινίζουν, το φυτό μας θέλει λιγότερο φως. Αν δούμε μεγάλες καφέ ξερές κηλίδες πάνω στα φύλλα τότε απλώς το φυτό μας έπαθε έγκαυμα από τον ήλιο και πρέπει να το μετακινήσουμε σε πιο σκιερό σημείο. Φύλλα που γίνονται πολύ σκούρα πράσινα, το φυτό χρειάζεται περισσότερο φως για να αναπτυχθεί. Σε αυτή την περίπτωση το φυτό θα επιβιώσει χωρίς προβλήματα αλλά δεν θα ανθίσει.

Εάν θέλουμε να τις εκθέσουμε απευθείας στον ήλιο, θα πρέπει να το κάνουμε σταδιακά και με υπομονή, ώστε να εγκλιματιστεί. Οι περισσότερες ορχιδέες μεγαλώνουν σε θερμοκήπια, με μηδαμινή έκθεση στον ήλιο, που σημαίνει ότι πρέπει να εκθέτονται στον ήλιο σιγά σιγά ώστε να αποφευχθούν ηλιακά εγκαύματα.

Θερμοκρασία

Η ιδανική θερμοκρασία για τα περισσότερα είδη είναι μεταξύ 15-27°C κατά τη διάρκεια της ημέρας και μεταξύ 11-15°C τη νύχτα. Η διαφοροποίηση της θερμοκρασίας μεταξύ ημέρας και νύχτας, δηλαδή χαμηλότερη θερμοκρασία τη νύχτα, είναι ο παράγοντας που ενισχύει την ανθοφορία των φυτών. Προσπαθούμε να μην εκθέτουμε τις ορχιδέες σε ακραίες θερμοκρασίες, είτε ζέστη είτε κρύο και μην τις τοποθετούμε σε επαφή με τα τζάμια γιατί μεταφέρει στα φυτά μας την θερμοκρασία που επικρατεί έξω.

Ανθοφορία

Οι ορχιδέες, τουλάχιστον τα πιο δημοφιλή είδη, ανθίζουν το χειμώνα και την άνοιξη αλλά μπορεί να συναντήσουμε ανθισμένες ορχιδέες σε όλη τη διάρκεια του χρόνου, κάποιες ποικιλίες ανθίζουν μία φορά το χρόνο, άλλες περισσότερες και κάποιες άλλες σε όλη τη διάρκεια του χρόνου. Τα άνθη, ανάλογα με τον τύπο και τις συνθήκες ανάπτυξης του φυτού, μπορούν να διατηρηθούν από μία έως και τέσσερις εβδομάδες με εξαίρεση την ποικιλία Phalaenopsis της οποίας τα άνθη διαρκούν από έναν έως και τρεις μήνες.

Το άρωμα ορισμένων φυτών είναι πολύ δυνατό ενώ άλλες δεν μυρίζουν καθόλου. Συνήθως τα πιο εντυπωσιακά άνθη είναι αυτά που δεν μυρίζουν, καθώς βασίζονται στα σχήματα και τα χρώματά τους για να προσελκύσουν τα έντομα που θα τα γονιμοποιήσουν.

Αν αγοράσουμε υβρίδια ορχιδέας χρειάζονται 3 με 4 χρόνια για να ανθοφορήσουν. Ο ανθοφόρος μίσχος αναπτύσσεται Σεπτέμβρη-Οκτώβρη ενώ μετά από 3 μήνες τα μπουμπούκια ανθίζουν. Στην περίοδο αυτή αφήνουμε το φυτό στο ίδιο μέρος γιατί οποιαδήποτε αλλαγή θερμοκρασίας καίει τα μπουμπούκια.

Κλάδεμα

Είναι απόλυτα φυσικό οι ορχιδέες να ρίχνουν τα άνθη τους κατά διαστήματα. Αυτό δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι δεν φροντίζουμε σωστά το φυτό μας.  Όταν τα λουλούδια ξεκινήσουν να μαραίνονται, κόβουμε το κοτσάνι σε απόσταση ενός εκατοστού κάτω από το ανθισμένο κλαδί. Επίσης, κόβουμε όλα τα μαραμένα φύλλα, τους παλιούς μίσχους, τις νεκρές ρίζες και γενικώς οτιδήποτε κρίνουμε ότι πρέπει να απομακρυνθεί. Αν θεωρούμε ότι το φυτό έχει προσβληθεί τοπικά από μύκητες ή από άλλη ασθένεια, κόβουμε λίγο περισσότερο, για να βοηθήσουμε να σταματήσει η πρόοδος της μόλυνσης. Καθώς κλαδεύουμε, κάνουμε προσεχτικές κινήσεις.

Για το κλάδεμα της ορχιδέας, καλό είναι να χρησιμοποιούμε αποστειρωμένα εργαλεία. Έτσι, θα εμποδίσουμε τη μετάδοση των ασθενειών από άλλα φυτά στην ορχιδέα. Συνίσταται να απολυμαίνουμε τα εργαλεία με χλωρίνη, ή να χρησιμοποιούμε ξυράφι μιας χρήσης. Όταν εντοπίσουμε την ανάπτυξη ενός νέου κλαριού, από τη βάση ενός παλιού, προκειμένου να το βοηθήσουμε να μεγαλώσει και να ανθίσει, φροντίζουμε το φυτό να βρίσκεται σε δροσερό περιβάλλον κατά τη διάρκεια της νύχτας. Αν περιποιηθούμε την ορχιδέα κατάλληλα στην φάση της ανάπτυξης του, τότε ο κλάδος αυτός θα ξεκινήσει να ανθοφορεί και αυτός σε ετήσια βάση.

Γλάστρες

Διαλέγουμε όμορφες, μικρές γλάστρες, πήλινες κατά προτίμηση ή διάφανα γυάλινα δοχεία που να έχουν τρύπες αποστράγγισης. Οι πήλινες γλάστρες είναι προτιμότερες γιατί ο πηλός επιτρέπει στο χώμα να στεγνώνει πιο γρήγορα και ο αερισμός των ριζών είναι καλύτερος. Στα πλαστικά δοχεία, βέβαια, ξεκολλάνε  πιο εύκολα οι ρίζες κατά τις μεταφυτεύσεις .

Οι ορχιδέες δεν αναπτύσσονται σε χώμα αλλά σε πέτρες, χαλίκι, κομμάτια φελλού, φλοιό έλατου, ξύλο, και τύρφη. Το μείγμα που θα χρησιμοποιήσουμε θα πρέπει να επιτρέπει στις ρίζες να αναπνέουν εύκολα και να μεγαλώνουν χωρίς εμπόδια. . Θα πρέπει επίσης να δίνει στις ρίζες ασφαλές χώρο να προσκολλώνται. Τα υλικά αυτά, είτε μόνα τους είτε σε ειδικούς συνδυασμούς για ορχιδέες, μπορούμε να τα προμηθευτούμε σε οποιοδήποτε οργανωμένο φυτώριο ή κέντρο κήπου. Τα υλικά που αποτελούνται από μικρά κομματάκια μένουν υγρά για περισσότερο ενώ όσα αποτελούνται από μεγαλύτερα ή μεγάλα κομμάτια στεγνώνουν γρηγορότερα. Για να είμαστε πιο ασφαλείς, επιλέγουμε τα μεγαλύτερα.

Αλλαγή γλάστρας θα πρέπει να γίνεται κάθε 2-3 χρόνια και μόνο όταν τα φυτά μεγαλώσουν δυσανάλογα με το μέγεθος της γλάστρας. Κατά την αλλαγή γλάστρας μπορούμε να πολλαπλασιάσουμε τα φυτά με διαίρεση των ριζών την οποία όμως θα κάνουμε με ιδιαίτερη προσοχή.

Μεταφύτευση

Ελευθερώνουμε την μπάλα με τις ρίζες της ορχιδέας προσεκτικά και αφαιρούμε τυχόν κομμάτια ξύλου ή φλοιού. Με την ευκαιρία μπορούμε να κόψουμε τα παλιά και σαπισμένα μέρη των ριζών. Αν υπάρχουν ξερά ή σάπια φύλλα στη βάση του φυτού, κόβονται με ψαλίδι.

Το καθαρό πλέον φυτό φυτεύεται στη μεγαλύτερη γλάστρα όπου έχει τοποθετηθεί το υπόστρωμα και συμπληρώνεται όσο ακόμα υπόστρωμα χρειάζεται. Εάν είναι δυνατόν τοποθετούμε και τις αερόβιες ρίζες της ορχιδέας μέσα στο δοχείο.

Όταν αγοράζουμε μια ορχιδέα, καλό θα ήταν να αλλάζουμε το υπόστρωμα της επειδή οι ορχιδέες συνήθως δεν μεταφυτεύονται και πωλούνται με το παλιό και οριακά ανεκτό υπόστρωμα που αν δεν έχει τη σωστή φροντίδα μπορεί να φιλοξενεί ζωύφια ή μύκητες.

Οι ορχιδέες δυσανασχετούν στις μεταφυτεύσεις και μπορεί να μην ανθίσουν  για τουλάχιστον ένα χρόνο αφού έχουν διαταραχθεί. Γι αυτό αγοράζουμε τις ορχιδέες σε γλάστρες και όχι γυμνόριζες.

Πολλαπλασιασμός

Πολλαπλασιασμός στις ορχιδέες από σπόρο είναι αρκετά δύσκολο. Σε αντίθεση με τους σπόρους άλλων φυτών, οι σπόροι της ορχιδέας δεν περιέχουν θρεπτικούς  ιστούς αποθήκευσης. Για να αναπτυχθεί, ο σπόρος πρέπει να προσγειωθεί σε μέρος που θα βρει ένα συγκεκριμένο είδος μυκήτων που μπορούν να διαπεράσουν τις ρίζες του και να  μετατρέψουν τα θρεπτικά συστατικά σε χρήσιμη μορφή. Επίσης, τα σποριόφυτα αργούν ιδιαίτερα να μπουν σε άνθηση.

Είναι πολύ πιο εύκολο να πολλαπλασιάσουμε ορχιδέες με διαίρεση. Αλλά η διαίρεση ενός φυτού σημαίνει αναστολή της άνθησης για τουλάχιστον ένα χρόνο. Τα κομμάτια που θα διαιρεθούν πρέπει να είναι αρκετά μεγάλα γιατί τα μικρά τμήματα θα χρειαστούν πολλά χρόνια για να ωριμάσουν.

Στον κήπο και τη βεράντα 

Κάποιες ποικιλίες μπορούν να καλλιεργηθούν σε εξωτερικό χώρο, μάλιστα αυτές οι ποικιλίες είναι από τις πιο εντυπωσιακές και εξωτικές. Βασική προϋπόθεση είναι η περιοχή να μην έχει χιόνι και παγωνιά γιατί θα καταστραφούν. Τα φυτά στη βεράντα μπορούν να μετακινηθούν μέσα στο σπίτι για το χειμώνα και να τα ξαναβγάλουμε έξω την άνοιξη αλλά τα φυτά στον κήπο δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα γι’ αυτό επιλέγουμε σημεία που προστατεύονται από τον καυτό μεσημεριανό ήλιο, τον αέρα και την δυνατή βροχή. 

Έντομα και Ασθένειες

Γενικά οι ορχιδέες δεν είναι ευπρόσβλητες στα συνήθη έντομα και τις ασθένειες που προσβάλλουν τα φυτά του κήπου και του σπιτιού μας. Ο λόγος είναι ότι τα φυτά αυτά, ανήκουν σε διαφορετικά σημεία του κόσμου και άρα αποτελούν κάτι εντελώς ξένο για τα συνήθη έντομα του κλίματος μας και τα καλλιεργούμε κυρίως μέσα στο σπίτι οπότε είναι πιο προστατευμένα απ’ ότι τα φυτά στο μπαλκόνι ή στον κήπο μας.

Αυτό δυστυχώς δεν σημαίνει ότι οι ορχιδέες είναι απρόσβλητες. Τα κοκκοειδή μπορούν να αποτελέσουν πρόβλημα και για τις ορχιδέες και καθώς είναι ιδιαίτερα συχνά σε άλλα δημοφιλή φυτά, καλό θα ήταν να τις ελέγχουμε συχνά για να εντοπίσουμε τυχόν πρόβλημα έγκαιρα.

Είναι πιθανόν οι ορχιδέες μας να προσβληθούν και από θρίπες ή τετράνυχο αν και αυτό είναι αρκετά σπάνιο. Σε όλες τις περιπτώσεις λαμβάνουμε αμέσως μέτρα ώστε να προλάβουμε την εξάπλωση των εντόμων που είναι ταχύτατη. Μπορούμε να αγοράσουμε ειδικά σκευάσματα από τα φυτώρια, ανάλογα με το πρόβλημα ή να δοκιμάσουμε τις παρακάτω πρακτικές συνταγές:

– Μείγμα από χλιαρό νερό και μπλε οινόπνευμα – 3 μέρη νερό και 1 μέρος οινόπνευμα- στο οποίο θα προσθέσουμε λίγες σταγόνες υγρού απορρυπαντικού πιάτων και με αυτό θα ψεκάσουμε τα φυτά μας. Θα πρέπει να ψεκάσουμε και την κάτω πλευρά των φύλλων όπου συνήθως εγκαθίστανται οι ενοχλητικοί επισκέπτες.

– Σε ένα λίτρο νερό, προσθέτουμε τρία κουταλάκια υγρού απορρυπαντικού πιάτων και 3 ασπιρίνες με βιταμίνη C. Ψεκάζουμε όπως και παραπάνω.

Επίσης, αν τα φυτά μας δεν έχουν καλό αερισμό πιθανόν να αναπτυχθούν παθογόνοι μύκητες που θα κάνουν τα φύλλα τους και τις ρίζες τους να σαπίσουν. Σε αυτή την περίπτωση δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να σώσουμε το φυτό και φροντίζουμε να το απομακρύνουμε αμέσως ώστε να μην μεταδοθούν οι μύκητες και στις υπόλοιπες ορχιδέες.

Συμβουλές αγοράς

– Οι ορχιδέες συνήθως πωλούνται ως μέρος συσκευασίας ή περιτυλιγμένες σε σελοφάν. Προσέχουμε το σελοφάν ή η γλάστρα να μην έχουν μέσα νερό.

– Όταν βλέπουμε μια ορχιδέα που κιτρινίζουν τα άνθη της ή τα μπουμπούκια μαραίνονται το πιο πιθανό είναι να πέσουν τα μπουμπούκια της μέσα στην εβδομάδα.

– Οι ψευδοβολβοί της ορχιδέας θα πρέπει να είναι λείοι και φουσκωτοί. Σε οποιαδήποτε άλλη κατάσταση, δείχνει ότι η περιποίηση δεν είναι σωστή ή το φυτό έχει μολυνθεί.

– Τα φύλλα θα πρέπει να είναι στητά. Αν λυγίζουν ή έχουν πτυχώσεις, μάλλον το φυτό πάγωσε σε κάποιο στάδιο της ζωής του ή δεν ποτίστηκε καλά ή ακόμη ότι υπάρχει πρόβλημα στις ρίζες του φυτού.

– Το υπόστρωμα θα πρέπει να είναι αφράτο, το φυτό σταθερά φυτεμένο. Ένα παλιό καθισμένο υπόστρωμα, έχει πολλή υγρασία και πιθανώς σάπιες ρίζες.

– Οι ρίζες του φυτού αν είναι πράσινες, γκριζοπράσινες, λευκές ή γκρίζες, το φυτό είναι υγιές. Ζητάμε από τον πωλητή να σηκώσουμε το φυτό. Ένα σωστά φυτεμένο φυτό, μπορεί να σηκώσει το βάρος του όσο εύθραυστο και αν είναι.

Ορχιδέες σε μπουκέτο 

– Επιλέγουμε ένα καθαρό βάζο ή σωλήνα και το γεμίζουμε με νερό της βρύσης σε θερμοκρασία δωματίου.

– Κόβουμε τους μίσχους διαγώνια από 3 έως 5 εκατοστά με ένα καθαρό μαχαίρι ή κλαδευτήρι.

– Δεν τοποθετούμε τις ορχιδέες σε άμεση επαφή με το ηλιακό φως ή κοντά στην κεντρική θέρμανση.

– Ανανεώνουμε τακτικά το νερό.

Συμβολισμός

Οι ορχιδέες πάντα αποτελούσαν σύμβολο αγάπης, πολυτέλειας και ομορφιάς. Οι αρχαίοι τις θεωρούσαν σύμβολο ανδρισμού και γονιμότητας. Μάλιστα οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι μπορούσαν να καθορίσουν το φύλο του παιδιού τους τρώγοντας ρίζες και βολβούς ορχιδέας. Συγκεκριμένα, αν επιθυμούσαν γιο, ο πατέρας έπρεπε να καταναλώνει μεγάλες ποσότητες νέων και μακριών βολβών, ενώ αν ήθελαν κόρη έπρεπε η μητέρα να τρώει μικρούς βολβούς.

Οι Κινέζοι τις αποκαλούσαν «φυτά με το άρωμα του βασιλιά». Στον μεσαίωνα χρησιμοποιήθηκαν ως βασικό συστατικό των φυτικών θεραπευτικών σκευασμάτων. Θεωρούταν αφροδισιακό φυτό και ήταν το κύριο υλικό σε ερωτικά φίλτρα και σιρόπια.

Τον 18ο αι .π.Χ , όταν οι Άγγλοι έφεραν ορχιδέες από μακρινές χώρες, αποτελούσαν ακριβά φυτά και καλλιεργούταν από λίγους βοτανολόγους και πλούσιους χομπίστες. Σήμερα η καλλιέργεια τους έχει αποκτήσει πολλούς οπαδούς.
Περισσότερα για τον συμβολισμό μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

 

Επιμέλεια – Επεξεργασία: Β. Βίνος