Αιθέρια έλαια, ιδιότητες και χρήσεις!

Τα  αιθέρια έλαια είναι εκχυλίσματα από τα φύλλα, τα άνθη, τους καρπούς, το ξύλο, τη φλούδα και τις ρίζες φυτών και δέντρων. 

Χρησιμοποιούνται στα αρώματα, τα χειροποίητα σαπούνια, τα άλατα λουτρών, τις λοσιόν και σε προϊόντα φροντίδας του σώματος. Τα επιλέγουμε ανάλογα με τις ιδιότητες τους. 

Τα αιθέρια έλαια είναι πτητικά, δηλαδή, εξατμίζονται γρήγορα και φτάνουν μέσω της όσφρησης στα διάφορα κέντρα του εγκεφάλου, με αποτέλεσμα να επιδρούν στον ψυχισμό μας και να επηρεάζουν τη διάθεση μας. Τα πτητικά συστατικά τους χρησιμοποιούνται χωριστά ή συνδυάζονται για να δημιουργήσουν ένα καινούριο αρωματικό μπουκέτο. 

 

Κάθε αιθέριο έλαιο περιέχει τα συστατικά του φυτού σε υψηλή συγκέντρωση, γι’ αυτό το λόγο χρειάζονται προσοχή κατά τη χρήση τους. Πάντα χρειάζεται να αναμιγνύονται με βασικό λάδι ή νερό.

Ιστορία:

Από αρχαιοτάτων χρόνων, από την εποχή του Ιπποκράτη, τα αιθέρια έλαια είχαν ευρύτατη εφαρμογή στην καθημερινή ζωή τόσο για θεραπευτικούς, όσο και για καλλωπιστικούς σκοπούς. Συστηματική ήταν και η χρήση τους σε θρησκευτικές τελετές μαντεία, θυσίες και σε θεατρικές παραστάσεις.

Πολλά αιθέρια έλαια περιγράφονται από τον Διοσκουρίδη, μαζί με τις πεποιθήσεις της εποχής σχετικά με τις θεραπευτικές τους ιδιότητες, στο έργο του De Materia Medica!

Oι Ινδοί χρησιμοποιούσαν τα αιθέρια έλαια για θεραπευτικούς σκοπούς. Oι Κινέζοι χρησιμοποιούσαν τα φυτά σε συνδυασμό με το μασάζ και το βελονισμό το 3000 π.Χ.. Oι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν αιθέρια έλαια στην ιατρική, στην τελετουργία, αλλά και για την ταρίχευση νεκρών, ενώ οι ιερείς γνώριζαν ότι βοηθούν στην καταπολέμηση της μανίας και της κατάθλιψης. Μια διαπίστωση της εποχής εκείνης σε μια επιδημία χολέρας ήταν ότι οι αρωματοποιοί δεν αρρώσταιναν λόγω του ότι τα αιθέρια έλαια έχουν ισχυρές αντισηπτικές ιδιότητες.

Ιδιότητες:

• Αναλγητικές:  Αναλγητικά είναι τα αιθέρια έλαια, που περιέχουν πολλές αλκοόλες, δηλαδή το κοινό μας οινόπνευμα. Η χρήση αυτή είναι πολύ σημαντική, γιατί μπορεί να μας δώσει ανακούφιση από τον πόνο και ακόμα να βοηθήσει στην θεραπεία κάποιου βασικού προβλήματος.

• Αντιαλλεργικές: Ως αντιαλλεργικά μπορούν να λειτουργήσουν διάφορα αιθέρια έλαια, ανάλογα με το λόγο, που προκαλεί την αλλεργία καθώς και το επίπεδο, στο οποίο αυτή λειτουργεί.

• Αποσυμφορητικές: Σε άλλες περιπτώσεις η αποσυμφόρηση συνίσταται στην τόνωση της κυκλοφορίας του αίματος ή της λέμφου. Αυτή η δράση είναι πολύ σημαντική π.χ. στην κυτταρίτιδα ή στο θαμπό δέρμα.

• Αντισηπτικές: Τα αιθέρια έλαια αντιμετωπίζουν και τις τέσσερις κατηγορίες παθογόνων μικροοργανισμών: βακτήρια, παράσιτα, ιούς, μύκητες.Όλα τα αιθέρια έλαια είναι αντισηπτικά.

• Αφροδισιακές: Πανάρχαια γνωστό για τις αφροδισιακές του ιδιότητες είναι το σανταλόξυλο.

• Διουρητικές: Αυτή η χρήση είναι σημαντική για αποτοξίνωση και ευρύτερο καθαρισμό καθώς και όταν υπάρχουν συγκεκριμένες παθήσεις του ουροποιητικού. Η διουρητική δράση χρησιμοποιείται βεβαίως και στην κυτταρίτιδα. Πολύ καλό διουρητικό είναι ο άρκευθος.

• Εξισορροπητικές: Όλα τα αιθέρια έλαια είναι εξισορροπητικά. Όταν ένα αιθέριο έλαιο εφαρμόζεται στον οργανισμό, αυτός αντλεί από το αιθέριο έλαιο εκείνα τα συστατικά και τις ενέργειες, που αυτός θέλει. Κάθε αιθέριο έλαιο περιέχει πάρα πολλά συστατικά. Από αυτά ο οργανισμός θα «τραβήξει» μόνο όσα έχει ανάγκη, ενώ όσα δεν του χρειάζονται πολύ απλά θα τα αποβάλει με την ούρηση. Από το ίδιο αιθέριο έλαιο, ένας άνθρωπος θα λάβει μια ορισμένη ωφέλεια, ενώ διαφορετική θα λάβει κάποιος άλλος.

• Εντομοαπωθητικές: Ανάλογα με το ποια είναι τα έντομα, που θέλουμε να απωθήσουμε, είναι καλό να χρησιμοποιούμε και διαφορετικά αιθέρια έλαια.

• Ενυδατικές: Η χρήση αρωματοθεραπευτικών προϊόντων κατά τη διάρκεια του ντους ή του λουτρού αυξάνει κατά 100 φορές την ταχύτητα απορρόφησης των αιθερίων ελαίων από το σώμα, γι’ αυτό ο Ιπποκράτης πρότεινε το καθημερινό αρωματικό μπάνιο ως εργαλείο για την αποκατάσταση της διαταραχθείσης ισορροπίας.

• Ηπατικές: Το συκώτι τονώνεται πάρα πολύ από αιθέρια έλαια πλούσια σε αλκοόλες.

• Καταπραϋντικές: Καταπραϋντικό επί της ουσίας, είναι όποιο αιθέριο έλαιο έχει ανάγκη ο καθένας την παρούσα στιγμή για οποιονδήποτε λόγο.

• Καρδιοτωνοτικές: Τα αιθέρια έλαια ρυθμίζουν το ρυθμό της αναπνοής καθώς και τον καρδιακό παλμό. Ιδιαίτερα σε προεγχειρηντικούς και μετεγχειρηντικούς ασθενείς αυτό μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα ευεργετικό.

• Νευροτονωτικές: Εξαίρετο είναι και το νερολί- citrus aurantium amara flos, το οποίο μπορεί να επαναφέρει κάποιον ακόμα και από σοκ. Το τριαντάφυλλο από την άλλη μεριά, είναι έξοχο, στην περίπτωση που κάποιος αισθάνεται εξαντλημένος.

• Ορμονικές: Οι ορμόνες στο σώμα μας εκκρίνονται από αδένες. Σε γενικές γραμμές η έκκριση των ορμονών ρυθμίζεται από την υπόφυση. Αναλόγως με το ποια ορμόνη θέλουμε να ρυθμίσουμε, θα χρησιμοποιήσουμε διαφορετικό αιθέριο έλαιο.

• Οφθαλμικές: Εδώ θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί! Η οφθαλμική χρήση των αιθερίων ελαίων είναι καλό να γίνεται κάτω από την αυστηρή καθοδήγηση ειδικού. Μάλιστα προτιμότερο είναι να χρησιμοποιεί κανείς τα σχετικά ανθόνερα – πάλι με καθοδήγηση, και όχι τα ίδια τα αιθέρια έλαια, που μπορεί να είναι υπερβολικά έντονα για τα μάτια.

• Προβιοτικές: Είναι από τις πιο βασικές και κοινές σε όλα τα αιθέρια έλαια ιδιότητες. Προ-βιοτικός σημαίνει, αυτός που υποστηρίζει τη ζωή. Αντι-βιοτικός, αυτός που την αντικρούει.

• Στυπτικές:  Ως στυπτικά θεωρούμε τα αιθέρια έλαια, που ρυθμίζουν τα υγρά του σώματος. Ας πούμε αυτά που βοηθούν, ώστε να σταματήσει μια αιμορραγία σε πληγή, σε αιμορροΐδες, στο περίνεο ύστερα από τοκετό, π.χ. η λεβάντα –lavandula angustifolia, ή το κυπαρίσσι- cupressus sempervivens. Στυπτικά όμως είναι και τα αιθέρια έλαια, που ρυθμίζουν την έκκριση σμήγματος στις λιπαρές επιδερμίδες.

• Τονωτικές: Τονωτικός είναι ο βασιλικός-ocicum basilicum για κάποιον, που μελετάει και δίνει εξετάσεις, τονωτικό είναι το λεμόνι– citrus limon για κάποιον που ασθενεί και τονωτικό και το γιασεμί- jasminum grandiflorum για μία γυναίκα που έχει γεννήσει.

Επίσης έχουν ιδιότητες: • Αντισπασμωδικές  • Διεγερτικές • Επουλωτικές  • Χαλαρωτικές • Αποτοξινωτικές • Λιπολυτικές • Υποτασικές • Υπερτασικές 

 

 

Χρήσεις:

Μασάζ:

Ρίχνουμε λίγο λάδι σ’ ένα μπολ και προσθέτουμε  2-3 σταγόνες από το αιθέριο έλαιο.

Κομπρέσσες:

Προσθέτουμε 5-10 σταγόνες αιθέριο έλαιο σ’ ένα μικρό μπωλ με ζεστό νερό. Βρέχουμε κομπρέσες  και τις χρησιμοποιούμε αναλόγως.

Μπάνιο:
Προσθέτουμε 5-10 σταγόνες αιθέριο έλαιο σε ζεστό μπάνιο και χαρίζουμε στον εαυτό μας ανακούφιση και χαλάρωση.

Γαργάρες:

Προσθέτουμε 5-10 σταγόνες αιθέριου ελαίου σε μισό ποτήρι νερό και κάνουμε πλύσεις δυο φορές την ημέρα.

Ποδόλουτρο:

Για ποδόλουτρο ή χειρόλουτρο προσθέτουμε  3-5 σταγόνες σε μεγάλο μπωλ με ζεστό νερό.

Εισπνοές:

Ρίχνουμε  5-10 σταγόνες αιθέριο έλαιο σε ένα μπωλ με ζεστό νερό. Στη συνέχεια τοποθετούμε μία πετσέτα πάνω στο κεφάλι μας, κλείνουμε τα μάτια και εισπνέουμε.

Σάουνα:

Στο δοχείο του νερού ρίχνουμε 20-40 σταγόνες αιθέριο έλαιο. Ρίχνουμε λίγο-λίγο πάνω στις πέτρες κατά τη διάρκεια της σάουνας δημιουργώντας μια θαυμάσια ατμόσφαιρα.

Αποσμητικό χώρου:

Ρίχνουμε λίγες σταγόνες αιθέριο έλαιο σ’ ένα καντηλέρι για αρωματισμό και αντισηψία του χώρου. Ή σε μία συσκευή ψεκάσεως του χώρου, ρίχνουμε λίγες σταγόνες και ανανεώνουμε την ατμόσφαιρα. Ανανεώνουμε τα ποτ-πουρί μας με λίγες σταγόνες αιθέριο έλαιο.

Μαγειρική –  ζαχαροπλαστική:

Τα φυσικά αιθέρια έλαια μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην κουζίνα για να δώσουν άρωμα σε κάποιο φαγητό ή σε τυποποιημένα τρόφιμα. Λόγω των αντιμικροβιακών ιδιοτήτων τους βοηθούν στην πέψη.

 

Απόσταξη:

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να βγάλουμε τα αιθέρια έλαια από ένα φυτό. 

Η απόσταξη με ατμό είναι ο καλύτερος και ο αρχαιότερος τρόπος. Κατά τη διάρκεια των αιώνων η διαδικασία της απόσταξης και ο εξοπλισμός έχουν τελειοποιηθεί και εκσυγχρονιστεί. Παρ΄όλα αυτά η βασική ιδέα παραμένει η ίδια.

Η απόσταξη των διάφορων αρωματικών φυτών και των λουλουδιών μπορεί να οδηγήσει σε δύο προϊόντα. Το ένα είναι το αιθέριο έλαιο και το άλλο το ανθόνερο, που είναι νερό στο οποίο είναι διαλυμένη μικρή ποσότητα αιθέριου ελαίου. Τα αιθέρια έλαια χρησιμοποιούνται συχνά στην αρωματοποιία και αρωματοθεραπεία ενώ το ανθόνερο έχει πολλές εφαρμογές στη αρωματοθεραπεία, στην επεξεργασία τροφίμων και τη φροντίδα του δέρματος.

 

 

Τρόποι απόσταξης:

Υδροαπόσταξη: είναι η απλούστερη από τις διαδικασίες και επιτυγχάνεται όταν το φυτό τοποθετηθεί μέσα στο νερό, το οποίο βράζει. Ενώ αυτή η μέθοδος είναι απαραίτητη για ορισμένα φυτά, ιδιαίτερα τα ξυλώδη, η απόσταξη ελαίων από φυτά όπως η λεβάντα, λειτουργεί καλύτερα με τις μεθόδους του ατμού που αναφέρονται παρακάτω.

Απόσταξη με νερό και ατμό: είναι μια διαδικασία όπου το φυτό τοποθετείται μέσα στον άμβυκα (αποστακτήρας από χαλκό) πάνω από το βραστό νερό μέσω ενός πλέγματος. Αυτό έχει το πλεονέκτημα ότι ο ατμός διαπερνά περισσότερο από το φυτικό υλικό, παρέχοντας μεγαλύτερη απόδοση ελαίου από ότι η μέθοδος της υδροαπόσταξης.

Απόσταξη με ατμό: σε αυτή τη μέθοδο ο ατμός παράγεται σε μια ατμογεννήτρια και στη συνέχεια εισάγεται κάτω από το φυτικό υλικό. Το πλεονέκτημα αυτής της μεθόδου είναι ότι το φυτικό υλικό μπορεί να επεξεργαστεί ευκολότερα, χωρίς να χρειάζεται να έρθει σε επαφή με το νερό αποφεύγοντας έτσι την αλλοίωση των συστατικών του ελαίου.

Εξοπλισμός:

Ο εξοπλισμός της απόσταξης αποτελείται από τον άμβυκα, τον ψυκτήρα και τον διαχωριστήρα

O Άμβυκας: Το υλικό που ήταν φτιαγμένος ο πρώτος αποστακτήρας ήταν πιθανώς ένα δοχείο πήλινο ή χάλκινο. Χρησιμοποιεί μια πηγή θερμότητας, στην οποία βράζει νερό και παράγεται ατμός. Ο ατμός περνά μέσα από τον αποστακτήρα εξατμίζοντας τα αιθέρια έλαια, δημιουργώντας ένα μείγμα ελαίων και ατμών.

Ο Ψυκτήρας: Το μeίγμα των ατμών εισέρχεται από την κορυφή του ψυκτήρα και ψύχεται με νερό που κυκλοφορεί στα τοιχώματά του. Το νερό και το αιθέριο έλαιο υγροποιούνται και ρέουν στον διαχωριστήρα.

Ο Διαχωριστήρας:  Το δοχείο στο οποίο διαχωρίζονται το αιθέριο έλαια από το ανθόνερο λόγω διαφορετικής πυκνότητας.

 

*  Η χημική αντιγραφή των αιθέριων ελαίων χρησιμοποιείται ευρύτατα σε αρώματα και καλλυντικά του εμπορίου αλλά αυτά δεν έχουν καμία από τις ιδιότητες των αγνών αιθέριων ελαίων.

* Παιδιά κάτω των 18 μηνών δεν πρέπει να φροντίζονται με αιθέρια έλαια, ούτε να λαμβάνονται εσωτερικά. Κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται τα: βασιλικός, καμφορά, φασκόμηλο, μαντζουράνα

 

επιμέλεια – επεξεργασία: Α. Βίνος