Ο λιναρόσπορος παράγεται από το φυτό “λινάρι” ή “λίνο”. Είναι ένα ετήσιο φυτό. Τα άνθη του έχουν πέντε πέταλα και είναι χρώματος γαλάζιου ή μπλε, σπανιότερα λευκού ή απαλού ροζ .
Οι κυριότερες ποικιλίες του είναι δύο:
♦ αυτές που καλλιεργούνται για τις ίνες τους και λέγονται κλωστικές και
♦ αυτές που καλλιεργούνται για τους σπόρους τους από όπου βγαίνει ένα είδος λαδιού, το λινέλαιο και οι λιναρόσποροι που είναι βρώσιμοι.
Το λατινικό του όνομα είναι -linus usitatissimus, δηλαδή «λινάρι το χρησιμότατο.»
Tο φυτό με το «πιο μπλε λουλούδι της φύσης» μας προσφέρει την πρώτη ύλη για την παρασκευή λαδιού, πολύτιμων κλωστικών ινών, ζωοτροφών, διχτυών, βαφών, χαρτιού και σαπουνιού. Ο καρπός του, ο λιναρόσπορος είναι απαραίτητο συστατικό της διατροφής μας..
Ιστορία:
Το λινάρι είναι φυτό, γνωστό από αρχαιοτάτων χρόνων, κυρίως για τις κλωστικές του ίνες που χρησιμοποιούνταν και χρησιμοποιούνται ακόμα για την ύφανση του λινού υφάσματος. Και τότε όμως, δεν ήταν αυτή η μοναδική προσφορά του φυτού αυτού στον άνθρωπο. Υπάρχουν ενδείξεις ότι το λινάρι καλλιεργούνταν πριν από 9.000 χρόνια. Αρχαίοι σπόροι του φυτού έχουν βρεθεί σε χωράφια στο Ιράκ και στη Νοτιοδυτική Τουρκία. Οι μακριές ίνες του χρησιμοποιούνταν για να παραχθεί το λινό, το παλαιότερο γνωστό υφαντουργικό προϊόν από το οποίο φτιάχνονταν δίχτυα και σχοινιά. Ωστόσο, το λινάρι αντικαταστάθηκε από το βαμβάκι στην υφαντουργία στις αρχές του 19ου αιώνα. Καλλιέργειες του σπόρου του λιναριού, αναφέρονται στην αρχαία Αίγυπτο. Στις πυραμίδες μερικές από τις μούμιες ήταν τυλιγμένες με λεπτές λωρίδες από λινό ύφασμα. Από την Αίγυπτο το λινάρι διαδόθηκε στις άλλες χώρες της Μεσογείου και στη συνέχεια στην υπόλοιπη Ευρώπη και Κίνα, ενώ ο μύθος θέλει τον Καρολομάγνο τον Μέγα, να «ταΐζει» τους έμπιστούς του τον 8ο αιώνα με λιναρόσπορο, φροντίζοντας έτσι για την καλή υγεία τους.
Έπαιξε σπουδαίο ρόλο, όχι μόνο στην κλωστοϋφαντουργία, αλλά και στην ιατρική. Ο Ιπποκράτης θεωρούσε το λιναρέλαιο ως το κατάλληλο φάρμακο για την καταπολέμηση του κρυολογήματος και ιδανικό κατάπλασμα για τα αποστήματα. Ο Πλίνιος πάλι εξέφραζε το θαυμασμό του για τις ιδιότητές του, που τις χαρακτηρίζει «προσφορά από τη φύση». Αποτελούσε βασικό είδος διατροφής για ανθρώπους και ζώα.
Σήμερα το λινάρι χρησιμοποιείται για την κατασκευή υφασμάτων (οι ίνες των μίσχων), αλλά και για την παρασκευή χρωμάτων και βαφών για τα νύχια. Οι κλωστικές ίνες έχουν μεγάλη αντοχή, καλή στιλπνότητα και εύκολη επεξεργασία, είναι ανθεκτικές στις προσβολές από μύκητες και ανθεκτικότερες από αυτές του βαμβακιού. Τα λινά υφάσματα είναι εξαιρετικής ποιότητας, αλλά, επειδή οι ίνες του λιναριού έχουν μικρή ελαστικότητα και σκληρή υφή, τσαλακώνονται εύκολα και το σιδέρωμα είναι πολύ δύσκολο. Όμως τα λινά ρούχα είναι εξαιρετικά δροσερά, επειδή το λινάρι έχει την ιδιότητα να απορροφά και να απελευθερώνει υγρασία.
Λιναρόσπορος και λινέλαιο:
Λιναρόσπορος:
O λιναρόσπορος, που θεωρείται πιο θρεπτικός από το λινέλαιο, κυκλοφορεί στην ελληνική αγορά σε τρεις τύπους που τα διατροφικά τους προφίλ όμως είναι σχεδόν ίδια:
– σκούρος, που δεν έχει υποστεί καμιά επεξεργασία και είναι θρεπτικότερος
– αποφλοιωμένος, που έχει ανοιχτό ξανθό χρώμα και
– γενετικά τροποποιημένος, που είναι πορτοκαλοκόκκινος
Αλεύρι από λιναρόσπορο:
Στα μεγάλα σουπερμάρκετ και στα καταστήματα υγιεινής και βιολογικής διατροφής, μπορούμε ακόμα να προμηθευτούμε έτοιμο αλεύρι από λιναρόσπορο. Μπορούμε όμως να φτιάξουμε αλεύρι λιναριού μόνοι μας, αλέθοντας τους σπόρους. Αν αντικαταστήσουμε ένα μέρος του αλευριού με ίση ποσότητα αλευριού από λινάρι, θα φτιάξουμε υγιεινά αρτοσκευάσματα όλων των ειδών. Χρειάζεται όμως ιδιαίτερη προσοχή γιατί :
• Το αλεύρι αυτό δεν μπορεί να διατηρηθεί για καιρό γιατί ταγγίζει το έλαιο που περιέχει, με αποτέλεσμα να υποβαθμίζεται σημαντικά.
• Πρέπει να φυλάσσεται σε αεροστεγές γυάλινο δοχείο στο ψυγείο, από όπου μπορεί να βγει λίγο νωρίτερα για να χρησιμοποιηθεί.
• Εάν το αναμίξουμε με νερό για να φτιάξουμε ζύμη ή καταπλάσματα στην φαρμακευτική, το νερό θα πρέπει να μην είναι πολύ καυτό. Θα καταστρέψει τα συστατικά του, θα ταγγίσει ενώ είναι πιθανό να προκαλέσει δερματίτιδες αν χρησιμοποιηθεί απευθείας πάνω στο δέρμα σαν κατάπλασμα.
Λινέλαιο:
Στην αγορά κυκλοφορεί λινέλαιο κατάλληλο για διατροφική χρήση, καθώς υπάρχει και μια πολύ φθηνότερη εκδοχή του που μεταχειρίζονται ζωγράφοι, ελαιοχρωματιστές και πατωματζήδες.
Για την κουζίνα υπάρχει αποκλειστικά το λινέλαιο ψυχρής έκθλιψης, ενώ το λινέλαιο θερμής έκθλιψης – που είναι ένα από τα αρχαιότερα έλαια- χρησιμοποιείται μόνο ως διαλύτης και σταθεροποιητής βαφών στη ζωγραφική και στην επιπλοποιία. Tο λινέλαιο ψυχρής έκθλιψης είναι ένα λάδι που οξειδώνεται πολύ εύκολα στις υψηλές θερμοκρασίες, γι’ αυτό δεν χρησιμοποιείται για το μαγείρεμα, παρά μόνο ωμό. Έχει ημερομηνία λήξης, πρέπει να φυλάσσεται σε χαμηλή θερμοκρασία και να διατίθεται σε σκουρόχρωμα αδιαφανή μπουκάλια, ώστε να μην οξειδώνεται από το ηλιακό φως. Eίναι ένα ελαφρύ έλαιο με απαλή και ευχάριστη γεύση, που θυμίζει τη γεύση των ξηρών καρπών. Για να έχουμε όλα τα οφέλη αυτού του ιδιαίτερου ελαίου, μπορούμε να αντικαταστήσουμε ένα μέρος του ελαιόλαδου που βάζουμε στις σαλάτες μας με λινέλαιο ή να το προσθέτουμε στα σάντουιτς.
* Το λινέλαιο μπορούμε να το λαμβάνουμε και σε μορφή κάψουλας.
Ιδιότητες:
– Οι σπόροι του λιναριού και το λινέλαιο ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο με τη σειρά του μας προστατεύει από τυχόν ασθένειες.
– Είναι πλούσιες φυσικές πηγές των αντιοξειδωτικών ουσιών λίγκνανς, οι οποίες απαντώνται στο λινάρι σε συγκέντρωση 80 φορές μεγαλύτερη από ό,τι στα παχιά ψάρια (σολομό, πέστροφα, ρέγκα, τόνο, σαρδέλες, σκουμπρί), στο σπανάκι και στην αντράκλα. Τα αντιοξειδωτικά αυτά προστατεύουν την καρδιά, ενισχύουν το καρδιαγγειακό σύστημα, διατηρώντας την πίεση σε υγιή επίπεδα, μειώνουν το ρίσκο εμφάνισης καρδιακών προβλημάτων.
– Χτίζουν “μυαλό”: Ο εγκέφαλος του παιδιού μεγαλώνει μέσα στη μήτρα της μητέρας του. Έτσι μια κουταλιά λινέλαιο στην εγκυμοσύνη ή στο θηλασμό δένει τα απαραίτητα συστατικά για την ανάπτυξη του εγκεφάλου του μωρού.
– Βοηθούν στην τόνωση του οργανισμού.
– Ανακουφίζουν από το άσθμα, τα βρογχικά, την πνευμονία.
– Μειώνουν τη χοληστερίνη.
– Προστατεύουν από φλεγμονικές ασθένειες όπως η αρθρίτιδα, ο ερυθηματώδης λύκος και η ψωρίαση.
– Δρουν κατά της νευροπάθειας και καταπολεμούν την κατάθλιψη.
– Ο λιναρόσπορος λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς του σε φυτικές ίνες, προστατεύει τον οργανισμό από τη δυσκοιλιότητα – 1 κουταλιά κοπανισμένοι σπόροι σε ένα ποτήρι νερό, αλλά και τη διάρροια και δρα προληπτικά για τις κακοήθειες του εντέρου.
– Είναι πλούσιος σε ασβέστιο, βιταμίνη E και πρωτεΐνες. Έχει χαμηλή περιεκτικότητα σε νάτριο, ενώ δεν περιέχει γλουτένη, με αποτέλεσμα το αλεύρι που παράγεται από αυτό να είναι πιο εύπεπτο και ιδιαίτερα κατάλληλο για άτομα με γαστρεντερικά προβλήματα.
– Η κατανάλωσή του ανακουφίζει από το άσθμα, τους πόνους της περιόδου, τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, όπως εξάψεις, νυχτερινές εφιδρώσεις, ευερεθιστότητα και κατήφεια.
– Tο λινάρι περιέχει, επίσης, και ορισμένα φυτοοιστρογόνα, που λειτουργούν προληπτικά απέναντι στον καρκίνο ή καθυστερούν την εξέλιξή του.
– Η αντιφλεγμονώδης δράση του λιναρόσπορου, έχει αποτελέσματα και στην υγεία της επιδερμίδας.
– Οι φυτικές ίνες που υπάρχουν στο λιναρόσπορο έχουν την ιδιότητα να ρυθμίζουν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Κατά αυτόν τον τρόπο θωρακίζουν τον οργανισμό μας έναντι του διαβήτη.
– Αυξάνουν το μεταβολισμό, βοηθούν στην καύση των ανθυγιεινών λιπαρών στο σώμα και προκαλούν θερμογένεση. Κόβουν την όρεξη για ανθυγιεινά λίπη. Τα Ω-3 βοηθούν στην απώλεια βάρους, καθώς διατηρούν την αίσθηση της ικανοποίησης της πείνας, αφήνοντας στο πεπτικό σύστημα το χρόνο να επεξεργαστεί την πρωτεΐνη.
– Ο λιναρόσπορος δρα κατά της υπέρτασης. Βοηθάει στην ρύθμιση της υψηλής αρτηριακής πίεσης.
– Προάγει επίσης την σκελετική υγεία.
– Το λινέλαιο σκοτώνει τα σκουλήκια και τα παράσιτα του εντέρου.
Χρήση:
* Ο καλύτερος τρόπος κατανάλωσης του λιναρόσπορου είναι να τον τρώμε σε αλεσμένη μορφή.
Όταν λαμβάνουμε ολόκληρο το λιναρόσπορο, αυτός δεν χωνεύεται από το στομάχι και τα θρεπτικά συστατικά που είναι εγκλωβισμένα στο σπόρο, δεν περνούν ποτέ στον οργανισμό. Έτσι καλό θα είναι να μουλιάζουμε τους σπόρους ακόμα από το βράδυ σε νερό έτσι ώστε το κέλυφός τους να μαλακώσει και να τους ανακατεύουμε με δημητριακά πρωινού, γιαούρτι ή με οτιδήποτε άλλο μας αρέσει.
* Μπορούν να αλεστούν και να μείνουν το βράδυ σε νερό για να τους πιούμε το πρωί. Θεωρείται μέθοδος καταπολέμησης της δυσκοιλιότητας, γιατί το μείγμα αυτό περνάει από το πεπτικό σύστημα και το καθαρίζει αποτελεσματικά.
* Μποούμε να τους μαγειρέψουμε ή να φτιάξουμε αφεψήματα, μόνο αν είναι φρέσκοι ή φρεσκοτριμμένοι. Ακόμα και λίγες ημέρες έκθεση στον ατμοσφαιρικό αέρα ή το φως, μπορούν να υποβαθμίσουν τα έλαια και τα λιπαρά οξέα τους ώστε να είναι άχρηστοι και ακατάλληλοι προς χρήση.
* Τους αναμιγνύουμε με χλιαρό προς ζεστό νερό, όχι καυτό για τους ίδιους λόγους.
* Στη φαρμακευτική χρήση είναι καλό να χρησιμοποιούμε αποσταγμένο νερό για την παρασκευή καταπλασμάτων, κρεμών ή αλοιφών ώστε να μην υποβαθμίζουμε την ποιότητα των παρασκευασμάτων αυτών.
*** Όλα τα διατροφικά προϊόντα του λιναριού έχουν προσιτή τιμή.
επιμέλεια: Α. Βίνος
