Το Δίκταμο είναι ένα αυτοφυές φυτό που ευδοκιμεί μόνο στη Κρήτη και το συναντούμε σε ορεινές και λοφώδεις ασβεστολιθικές εκτάσεις, σε φαράγγια, σε γκρεμούς και βράχους των ορεινών περιοχών σε υψόμετρο από 0 έως 1900 μέτρα.
Συλλέγεται τόσο δύσκολα όσο «τα πάθη του έρωτα» !
Φέρεται να συμβολίζει την αγάπη και τον έρωτα, δεδομένου ότι μόνο οι πιο ένθερμοι νέοι ερωτευμένοι θα σκαρφάλωναν στις πλαγιές και τα βαθιά φαράγγια της Κρήτης, προκειμένου να συλλέξουν τα άνθη του για τις αγαπημένες τους. Αυτοί οι νεαροί εραστές αποκαλούνταν «ερωντάδες» και θεωρούνταν πολύ παθιασμένοι και γενναίοι, αρκετοί όμως πλήρωσαν τη φήμη αυτή με τη ζωή τους όπως φαίνεται από διάφορες μαρτυρίες ανά τους αιώνες.
Ονομασία του Δίκταμου!
Το όνομα Δίκτανµος όπως τον αποκάλεσαν οι αρχαίοι προέρχεται από το ονομαστό όρος της Κρήτης την ∆ίκτη και τη λέξη θάμνος δηλαδή “∆ίκταµνος ο Θάµνος της ∆ίκτης” και όπως έγραψε και ο Θεόφραστος “το δε δίκταµνον ίδιον της Κρήτης”.
Υπάρχει και μια ακόμα εκδοχή για το δεύτερο συνθετικό το οποίο θεωρείται ότι είναι η λέξη αμνός, λόγω του τριχωτού των φύλλων του φυτού.
Για τη λέξη «έρωντας» υπάρχει η θεωρία πως αποκαλείται έτσι επειδή για να τον συλλέξει κανείς από τα κακοτράχαλα βουνά της Κρήτης πρέπει να περάσει πολλές δυσκολίες οι οποίες παρομοιάζονται με τα βάσανα του έρωτα ενώ άλλη θεωρία είναι ότι ονομάστηκε έτσι γιατί όταν χρησιμοποιείται προκαλεί ερωτική διέγερση.
Ονoµάζεται επίσης «στοµατόχορτο» επειδή το μάσημα των φύλλων του σταματά την κακοσµία του στόματος, «στοµαχόχορτο», γιατί βοηθάει στη χώνευση και καταπραΰνει τους πόνους και γιατί αν βάλουμε κοπανισμένα φύλα πάνω σε μια πληγή σταματά η αιμορραγία.
Άλλες ονομασίες: έρωντας, δίχταμο, αδίχταμος, ατίταμος, τίταμος, δίκταμνο, δίταμo, λιβανόχορτο, μαλλιαρόχορτο, σταθόρι, σταμνόχορτο, στοματόχορτο, σταματόχορτο, στομαχόχορτο, γέροντας, ορίγανο.
Επιστημονική ονομασία: Origanum dictamnus
Χρήσιμα μέρη: Τα φύλλα και οι ανθισμένες κορφές. Πρέπει να τα φυλάμε σε γυάλινο δοχείο καλά σφραγισμένο.
Ιδιότητες:
Το δίκταμο περιέχει μεγάλο πλήθος και ποικιλία χημικών συστατικών, στα οποία αποδίδονται οι διάφορες αρωματικές και θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού. Το φυτό περιέχει αιθέριο έλαιο με κύρια συστατικά τη θυμόλη, καρβακρόλη και καμφορά, ουσίες που προσδίδουν στο φυτό τις θεραπευτικές του ιδιότητες, καθώς επίσης και πουλεγόνη, ουσία που του δίνει τις αρωματικές του ιδιότητες .
– Το δίκταμο είναι γνωστό για τις αναζωογονητικές του ιδιότητες γι αυτό χρησιμοποιείται ως τονωτικό αφέψημα.
– Σε πονοκεφάλους κάνει καλό όταν μασάει κανείς για πολλή ώρα φύλλα δίκταμου.
– Καταπραΰνει τους πόνους του στομάχου και της κοιλιάς.
– Για τις αντισηπτικές του ιδιότητες χρησιμοποιείται σε γρίπη και κρυολογήματα.
– Ενάντια στην κακοσμία του στόματος όταν μασώνται τα φύλλα του, εξ ου και ονομάζεται στοματόχορτο.
– Έχει αφροδισιακές ιδιότητες.
– Η εσωτερική χρήση, δηλαδή η πόσιμη μορφή βάμματος ή εγχύματος, τονώνει την καρδιαγγειακή λειτουργία, προλαμβάνοντας προβλήματα κυκλοφορικά και παθήσεις που σχετίζονται με την καρδιά.
– Συστήνεται σε νευρικές διαταραχές, πονοκεφάλους και άλλα νοσήματα του νευρικού συστήματος.
– Ανακουφίζει από τους πόνους των ρευματισμών και των αρθριτικών.
– Ανακουφίζει πονόδοντους και αποστήματα.
– Αν βάλουμε κοπανισμένα φύλλα πάνω σε πληγή σταματάει την αιμορραγία. Χρησιμοποιείται για επούλωση τραυμάτων και την αποφυγή μολύνσεων.
– Ανακουφίζει από τις φλεγμονές και τους μώλωπες τους δέρματος.
– Ενεργεί ως αντιδιαβητικό.
– Ως εμμηναγωγό φημίζεται ότι βοηθάει σε περιπτώσεις αμηνόροιας, που προέρχεται από εξάντληση του οργανισμού δηλαδή έλλειψη περιόδου.
– Τα επιθέματα στο υπογάστριο βοηθούν κατά τον τοκετό.
– Η ρίζα του χρησιμοποιείται ως αλοιφή για τη θεραπεία της ισχιαλγίας.
– Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως κατάπλασμα για αποστήματα και σπυράκια.
– Ο χυμός του καταναλώνεται μέσα σε κρασί για να θεραπεύσει τα δαγκώματα φιδιού.
– Η μυρωδιά του δίκταμου διώχνει ερπετά και έντομα.
Αιθέριο έλαιο:
Το αιθέριο έλαιο του ανακουφίζει από μυϊκούς, ρευματικούς πόνους και παθήσεις του δέρματος.
Χρήση:
Το δίκταμο το χρησιμοποιούμε με πολλούς τρόπους: έγχυμα, βάμμα, οίνος, αφέψημα, επίθεμα-κατάπλασμα, σκόνη, μίγματα, αλοιφές και λουτρά.
Έγχυμα: ρίχνουμε 2-3 κουταλάκια του γλυκού σε μισό λίτρο νερό ξηρό βότανο και το αφήνουμε σκεπασμένο για 10 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε δύο φλυτζάνια την ημέρα.
Βάμμα: Ρίχνουμε 3-4 κουταλάκια του γλυκού μέσα σε ρακί. Μετά από λίγες μέρες μπορούμε να χρησιμοποιούμε ένα ρακοπότηρο την ημέρα για διάστημα 3 ημερών.
Φρέσκο δίκταμο: Όταν το μασάμε φρέσκο έχει στομαχικές και στοματικές ιδιότητες.
Ξερά φύλλα: Όταν τρίψουμε τα ξερά φύλλα σε σκόνη και τα τοποθετήσουμε στην πληγή σταματάει το αίμα.
Στο μπάνιο: Βράζουμε σε πολύ νερό αρκετά φύλλα και ανθισμένες κορυφές στραγγιζουμε και προσθέτουμε το νερό του σε ζεστό μπάνιο. Μένουμε στη μπανιέρα για 20 λεπτά για ηρεμία, τόνωση, αύξηση της ερωτικής διάθεσης και διατήρηση της νεότητας.
Δίκταμο σε ελαιόλαδο:
Σε ένα γυάλινο βάζο ρίχνουμε ένα φλιτζάνι αγνό ελαιόλαδο και προσθέτουμε τρία με τέσσερα κλαδάκια φρέσκο ή ξερό δίκταμο. Το φυλάμε σε δροσερό και σκοτεινό μέρος για τρεις περίπου εβδομάδες οπότε και το σουρώνουμε. Μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε σε φαγητά σε σαλάτες και σάλτσες ή να κάνουμε επάλειψη σε σημεία του δέρματός μας που έχουν πρόβλημα.
Δίκταμο Ιστορία:
Στην αρχαιότητα ο Κρητικός Δίκταμος ονομαζόταν και «αρτεμίδιο», δίνοντας στο φυτό το όνομα της θεάς που πλήγωνε με δηλητηριασμένα βέλη. Όλοι ανεξαιρέτως οι συγγραφείς της εποχής εκθειάζουν την ικανότητα του φυτού αυτού να γιατρεύει τις πληγές και να αποβάλλει τα βέλη από το σώμα των ανθρώπων και των ζώων.
Ο Διοσκουρίδης χρησιμοποιεί το φυτό για να γιατρέψει τραύματα από πολεμικά όπλα και αναφέρεται συχνά σε ένα είδος κρασιού αρωματισμένου με δίκταμο.
Ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι, τα αγριοκάτσικα που ζουν στα βουνά της Κρήτης, όταν τραυματιστούν, μασούν δίκταμο και το αποβάλλουν από το σώμα τους.
Ο Βιργίλιος αναφέρει επίσης ότι η θεά Αφροδίτη έκανε καλά τον Αινεία με δίκταμο, που μάζεψε μόνη της από τα βουνά της Κρήτης.
Ο Ιπποκράτης στα βιβλία του για τη «Μαιευτική και γυναικολογία» αναφέρει ότι κοπάνιζε δίκταμο σε ζεστό νερό, έτσι ώστε να βοηθήσει τις εγκύους να γεννήσουν.
Το Βυζάντιο εισάγει από την Κρήτη μεγάλες ποσότητες του φυτού για την παρασκευή κυρίως αλοιφών.
Το Μεσαίωνα οι Ευρωπαίοι Τραππιστές και οι Βενεδικτίνοι μοναχοί χρησιμοποιούσαν το δίκταμο για την παρασκευή λικέρ που έφερε το όνομά τους, όπως η Τραππιστίνη και η Βενεδικτίνη, που θεωρούνται σπουδαία ορεκτικά και χωνευτικά επιδόρπια.
Η λαϊκή κρητική θεραπευτική χρησιμοποιούσε το δίκταμο σε αφεψήματα- βραστάρια σαν πανάκεια για όλες σχεδόν τις αρρώστιες. Στη γρίππη του 1918 στο Ηράκλειο, μας πληροφορεί η γνωστή λαογράφος Ευαγγελία Φραγκάκη, υπήρχε ένα εργοστάσιο που έφτιαχνε και πουλούσε σαν αντιγριππικό “έλαιος“, αιθέριο έλαιο δηλαδή από δάφνη, ρίγανη, φασκόμηλο και δίκταμο για εντριβές σύμφωνα με τις συστάσεις των γιατρών της εποχής.
Στη Γαλλία τον χρησιμοποιούν από παλιά, μαζί με άλλα φυτά για την Παρασκευή ενός ειδικού παρασκευάσματος κατά της διάρροιας με το όνομα Diascordium. Η Γαλλία ήταν η κυριώτερη χώρα εξαγωγής Δικτάμου για φαρμακευτική και μυρεψική χρήση μέχρι το 1936. το χρόνο εκείνο εισήγαγε 10 τόννους ξερού δίκταμου στην τιμή των 800 δραχμών κατά κιλό. Δηλαδή η αξία της εξαγωγής ήταν 8.000.000 προπολεμικές δραχμές ποσό τεράστιο.
Σήμερα ο δίκταμος που εξάγεται στο εξωτερικό από την Κρήτη χρησιμοποιείται σαν αιθέριο έλαιο, στην αρωματοποιία, την ποτοποιία για παρασκευή Βερμούτ και Σαρτρέζ, αλλά και στην φαρμακευτική.
Δίκταμος το φυτό:
Το δίκταμο είναι ένα αυτοφυές πολυετές, αρωματικό φυτό. Πρόκειται για έναν μικρού μέγεθος θάμνο, με ύψος που δεν ξεπερνά τα 30-40 εκατοστά, φύλλα χνουδωτά και μικρά καθώς και πλατιά, φωτεινά ροζ – βιολετί άνθη, τα οποία είναι ερμαφρόδιτα και γονιμοποιούνται από τις μέλισσες που έλκονται από την έντονη μυρωδιά τους και το ζωηρό χρώμα τους.
Στην Κρήτη καλλιεργείται οργανωμένα από το 1920, αλλά η ποιότητα του καλλιεργούμενου είναι πολύ κατώτερη του αυτοφυούς δεδομένου ότι οι ιδιότητες του φυτού μειώνονται όταν αυτό καλλιεργείται και επιπλέον, αυτές μειώνονται ακόμα περισσότερο όταν αυτό καλλιεργείται μακριά από την Κρήτη.
Η συλλογή του φυτού ξεκινά το δεύτερο δεκαήμερο του Μαΐου έως το αργότερο τις αρχές Ιουλίου και συνεχίζεται για όλο το καλοκαίρι έως και μέχρι το τέλος Οκτωβρίου, διαρκεί δηλαδή για όλη τη περίοδο της ανθοφορίας του φυτού.. Η συλλογή του δίκταμου πραγματοποιείται με ψαλίδι ή κυρτό μαχαίρι, ποτέ με το χέρι για να μη τραυματιστούν οι νεότεροι βλαστοί, και είναι πολύ δύσκολη εξαιτίας της συγκεκριμένης γεωγραφικής του εξάπλωσης. Οι συλλέκτες αιωρούνται στο γκρεμό δεμένοι µε σχοινιά τα οποία κρατούνται από τους βοηθούς τους, γεγονός πολύ επικίνδυνο.
Το άγριο δίκταμο της Κρήτης , λόγω της σπανιότητάς του, προστατεύεται με τη συνθήκη της Βέρνης και απαγορεύεται η συλλογή του στο Εθνικό Δρυμό του φαραγγιού της Σαμαριάς.
Που το βρίσκουμε:
Σε όλα τα φαρμακεία, στα καταστήματα με βότανα ή με βιολογικά προϊόντα. Επίσης μπορούμε να έχουμε μια γλάστρα στο μπαλκόνι μας.
*** Το δίκταμο δεν πρέπει να καταναλώνεται καθημερινά γιατί όπως όλα τα βότανα μπορεί να έχει τοξικές παρενέργειες. Καλό είναι να μην καταναλώνεται από τις εγκύους καθόλου.
επιμέλεια – επεξεργασία: Α. Βίνος
